San Giorgio dei Greci

San  Giorgio dei Greci Venezja

Fil-ħarġiet ta’ dan il-programm ta’ dawn l-aħħar snin ktibt dwar knejjes iddedikati lil San Ġorġ Marti li jinstabu ġewwa Venezja. Wara San Giorgio Maggiore u San Giorgio degli Schiavoni din is-sena nixtieq nikteb dwar knisja oħra li bħat-tnejn ta’ qabel hija taħt il-patroċinju tal-martri ta’ Lidda u bħalhom ukoll tinsab fil-belt ta’ Venezja. Id-differenza ta’ din il-knisja minn dawk ta’ qabel hija li din tappartejeni għall-Kristjani Ortodossi Griegi. Il-Knisja fil-fatt tissejjaħ San  Giorgio dei Greci.

Ikona fuq il-bieb tal-knisja

Ta’ interess partiklolari huwa l-fatt li din il-knisja isservi bħala l-kattidral tal-arċidjoċesi tal-ortodossi Griegi fl-Italja. Bħala bini tappartjeni lill-isititut Ġriek, li jinstab imiss mal-knisja u għalhekk taqa’ direttament taħt l-istat tal-Greċja. Bdiet tinbena fl-1539 u kienet lesta fl-1561. Ma għandniex ninsew li Venezja kienet minn dejjem belt marittima u repubblika ta’ bosta kummerċ u l-kummerċ iġib bosta nies. Minn dejjem, Venezja kellha rapporti kummerċjali tajbin ħafna mal-imperu biżantin u għalhekk il-preżenza ta’ neguzjanti Griegi hawnhekk kienet kbira. Meta t-Torok farrku lill-imperu biżantin u ħakkmu Kostantinopli, xi Griegi fittxew li jaħarbu minn pajjizhom u jsibu kenn ġewwa Venezja. Dawn l-imsejkna kellhom bżonn ta’ knisja sabiex taqdiehom spiritwalment. Talbu l-permess tal-Papa u dan tahom il-permessi meħtieġa sabiex tinbena din il-knisja. Il-post fejn inbniet il-knisja kien ta’ isqof metropolita Grieg li kellu t-titlu ta’ isqof ta’ Filadelfja (mhux l-Amerika)post fl-Orjent li jissemma anke fl-Apokalissi. Dan il-post kien qrib ta’ Lidda, il-post tat-twelid ta’ Ġorġ Anici, illum fit-Turkija

Il-knisja minn gewwa

Quddiem il-knisja insibu kanal, bħalma nsibu fil-kumplament tal-belt. Tinsab fil-parti msejħa il Castello. Madanakollu wieħed jista’ jasal għall-knisja bil-mixi billi pontijiet u mogħdijiet oħra jinsabu qrib il-knisja. Il-faċċata tal-knisja hija waħda rinaxximentali li tikkumplimenta mal-knejjes l-oħrajn li nsibu fil-qrib u xejn ma hemm x’ jindika li hija tar-rit ortodoss. Fuq il-bieb prinċipali insibu mużajk li jirrappreżenta lil Kristu u aktar il fuq insibu burdura skulturata. Fost l-iskultura fil-ġebel naraw l-ewwel lil San Ġorġ fuq iż-żiemel. Jekk minn barra xejn ma hija differenti minn knejjes oħrajn, min ġewwa għall-kuntrarju. Hija knisja tipika ortodossa. Fiha navata waħda, dik ċentrali. Bħal kull knisja ortodossa fiha l hekk imsejjaħ ikonostasi, speċi ta’ ħajt tal-injam, impitter b’ ikoni u msebbaħ b’ għadd ta’ skultura u nduratura. Dan il-ħajt jifred l-altar mill-kumplament tal-knisja. Fuq dal-ħajt insibu dejjem ikona tal-Madonna bil-Bambin fuq ix-xellug u ikona ta’ Kristu fuq il-lemin. Ħafna drabi ħdejn l-ikona tal-Madonna jkun hemm ikona tal-qaddis patrun tal-knisja u ħdejn l-ikona ta’ Kristu jkun hemm ikona ta’ San Ġwann Battista. Aktar ma il-knisja tkun għanja aktar tkun imsebbħa. F’ dan l-istess ħajt insibu tliet bibien, tal-ġnub biex jintużaw mid-djakni u mill-abbatini u dak tan-nofs jista’ jgħaddi minnu biss il-papas, il-qassis tal-Ġriegi. Fil-knisja li qed nitkellmu dwarha insibu ikonastasi rikk. Ħdejn l-ikona tal-Madonna insibu dik ta’ San Ġorġ u ħdejn dik ta’ Kristu naraw xbieha tal-Battista. Iktar ikoni ta’ appostli u anġli jkomplu jsebbħu dan il-ħajt.

Fil-knisja ma hemmx siġġijiet jew bankijiet kif aħna mdorrijin naraw fil-knejjes tagħna. Fil-liturġija ortodossa normalment in-nies tibqa’ bilwieqfa. Għalhekk fil-ġnub tal-knisja jinstabu bankijiet li jservu għal dawk li jkunu għejjew. Ta’ min jgħid li servizz liturgiku ortodoss normalment idum sagħtejn. Ħaġa normali li xi wħud jgħejjew u għalhekk ifittxu li jpoggu bilqegħda. Il-knisja fiha għadd ta’ relikwi antiki fosthom waħda ta’ san Bażilju l-kbir.

Quddiem il-knisja hemm bħal zuntier jew pjazzetta li fiha wkoll il-kampnar tal-knisja. Ħaw naraw għadd ta’ lapidi mwaħħlin mal-ħajt, ovvjament miktubin bil-Grieg. Waħda minnhom taghtina l-lista sħiħa tal-kappillani li servew lill-dil-Knisja, lista li tibda mill-1577. Fuq wara tal-knisja insibu ċimiterju. Mhux komuni li f’ Venezja nsibu ċimiteri mal-knejjes. Iċ-ċimiterju ta’ Venezja jinstab fuq il-gzira ta’ San Mikiel, imma fuq wara ta’ din il-knisja hemm ċimiterju li ma għadux jintuża.

Illum din il-knisja qegħda titlef l-importanza tagħha. Ftit huma dawk li jżuruha. Ftit huma l-Griegi li ghadhom jgħixu Venezja. Min xi darba mar f’ dil-belt jaf kemm hija diffiċli biex tidra t-toroq u l-passaġġi li hemm u l-post mhux daqstant ċentrali li fiha tinsab dil-knisja jkompli jgħin biex inqas u inqas nies imorrun jżuruha.

Fr. Reno Muscat OP

Dan l-artiklu deher fil-programm tal-Festa 2013 tal-Ghaqda Socjo-Muzikali Anici Qormi.