Il-Mużew tal-Vatikan

 

Jekk timxi mas-swar tal-Belt tal-Vatikan, lejn Piazza Risorgimento u tibqa’ sejjer sa Viale Vaticano issib bieb kbir li fuqu hemm miktub Musie Vaticani. Fis-sewwa hawnhekk insibu numru ta’ mużewijiet, wieħed imiss mal-ieħor u meta wieħed jidħol minn dan il-bieb li semmejna jkun jista’ jżur dawn il-mużewijiet kollha.

X’kobor!

L-istatwa ta' Lakonte 

Hawnhekk insibu ġabra ta’ opri artistiċi, waħda mill-ikbar tad-dinja. Din hija ġabra ta’ opri li jew kienu mogħtija lill-Papiet matul is-snin jew opri li kkummissjonaw il-Papiet stess. Il-mużew jaf il-bidu tiegħu fis-seklu XVI. Kien il-Papa Ġulju II (1503 – 1513) li beda dan il-mużew. Nistgħu ngħidu li l-kollezzjoni bdiet billi kienet akkwistata l-iskultura fl-irħam ta’ Lakonte u wliedu. Din l-istatwa kienet instabet fl-14 ta’ Jannar, 1506 qrib il-bażilika ta’ Santa Maria Maggiore, ġewwa Ruma. Il-Papa Ġulju II kien bagħat lil Giuliano da Sangallo u lil Michelangelo Buonarroti sabiex jeżaminaw din is-sejba. Bla telf ta’ żmien il-Papa xtara din l-iskultura mingħand sid l-għalqa li fiha nstabet. Xahar wara kienet għall-wiri fil-Vatikan. Hekk nistgħu ngħidu bdiet din il-ġabra mill-isbaħ li llum tissejjaħ il-muzew tal-Vatikan.

Il-Kappella Sisitna u l-Appartamenti Papali bl-affreski ta’ Raffaello huma żewġ partijiet mill-mużew li dawk li jżuruh ikunu jistgħu jaraw. Dan il-mużew iżuruh madwar ħames miljun ruħ fis-sena u b’ hekk nistgħu ngħidu li jaqbes in-numru ta’ dawk li jżuru l-aktar mużew famuż fl-Italja, jiġifieri dak ta’ Uffizi f’ Firenze.

Każ kurjuż seħħ ftit qabel it-tieni gwerra dinjija. Fit-3 ta’ Mejju tal-1938 Adolf Hitler wasal Ruma fuq stedina tar-Re Vittorio Emanuele III u ta’ Benito Mussulini. Il-Papa Piju XI (1922 – 1939) ma riedx jirċievih, u għalhekk mar għal xi jiem ġewwa l-palazz ta’ Castel Gandolfo. F’ dawk il-jiem kien ukoll stabilit li l-bażilika ta’ San Pietru u  l-mużew tal-Vatikan ikunu magħluqin. B’hekk il-mexxej Ġermaniż ma setax jidħol f’ territorju tal-Vatikan lanqas bl-iskuża li jżur il-mużew.

Rikkezzi

Bosta jistgħaġbu bir-rikkezzi li fih dan il-mużew u xi wħud saħansitra jikkritikaw lill-Knisja Kattolika għax tippossedi daqstant għana. Xi wħud jinsistu li l-Knisja għandha tbigħ minn dawn ir-rikkezzi biex il-flus li jinġabru jitqassmu lill-foqra. Imma tajjeb inkunu nafu li fil-patti tal-lateran tal-1929, li bih twaqqaf l-Istat tal-Belt tal-Vatikan hemm stipultat li s-Santa Sede ma tistax tbiegħ jew tirreġala jew tinnegozja dak kollu li jinstab fil-mużew. Is-Santa Sede tista’ biss tirregola l-ħinijiet u l-jiem tad-dħul fil-mużew u ma tistax tirrifjuta li turisti u studjużi jidħlu jaraw dan il-mużew. Allura nistgħu ngħidu li minkejja li dawn ir-rikkezzi huma fil-Vatikan, imma fil-veru sens tal-kelma il-Knisja Kattolika ma għandha xejn minnhom.

Mhux mużew wieħed

Kif għidna, hawnhekk insibu għadd ta’ mużewijiet fosthom:

Il-Pinoteka Vatikana: Ġabra ta’ pitturi li qabel kienet fl-Appartament Borgia, sakemm il-Papa Piju XI bena post apposta għal din il-kollezjoni. Hawn insibu xogħol ta’ artisti magħrufin bħal Giotto, Leonardo, Raffaello u Caravaggio.

Il-Kollezzjoni ta’ Arti Reliġjuża Moderna: tiġbor fiha xogħolijiet ta’ artisti bħal Francis Bacon, Carlo Carrà, Marc Chagall, Salvador Dalí, Giorgio de Chirico, Felice Mina, Paul Gauguin, Wassily Kandinsky, Henri Matisse u Vincent van Gogh.

Il-Mużew Pio-Clementino inbeda mill-Papa Klement XIV (1769 – 1774) fl-1771. Oriġinarjament kien jiġbor fih opri artisitċi antiki u rinaxximentali. Il-Papa Piju VI (1775 – 1799) kompla jagħnih b’ aktar opri.

Il-Mużew Chiaramonti ħa l-isem tal-papa Piju VII (1800 – 1823) li bdieh fil-bidu tas-seklu XIX. Fih naraw għadd ta’ skultura, sarkofagi. Hemm ukoll il-parti ġdida li fiha skultura ċelebri. Parti mill-mużew fih eluf ta’ lapidi tal-ġebel li jiffurmaw l-ikbar kollezzjoni fid-dinja ta’ dan it-tip.

Il-Mużew Gregorjan Eġizzjan mibdi mill-Papa Girgor XVI (1831 – 1846) li fih ġabra kbira ta’ oġġetti tal-Eġittu tal-qedem. Hawn insibu papiri u mummji. Dan l-istess Papa beda mużew ieħor, dak imsejjaħ Etrusk. Hawn insibu bosta biċċiet taż-żmien l-Etruski li nstabu fi skavi arkeoloġiċi fosthom vażuni, sarkofagi u biċċiet tal-bronż.

Fil-mużew Profan insibu kollezzjoni ta’ sejbiet li saru fi skavi li saru fl-Istati Pontifiċji. Hemm biċċiet ta’ skultura fl-irħam tal-perjodu Grieg li jmorru lura sa tliet sekli qabel Kristu. Hemm ukoll biċċiet ta’ żmien ir-Rumani tal-ewwel jew it-tieni seklu wara Kristu.  

Il-Mużew Pio-Cristiano imwaqqaf minn Papa Piju IX fih bċejjeċ ta’ żmien il-bidu tal-Kristjaneżmu bħal lapidi tal-oqbra, sarkofagi, monumenti u skultua. Hawn insibu l-magħruf Ragħaj it-Tajjeb.

Il-Mużew Missjunarju- Etniku, twaqqaf mill-Papa Piju XI (1922 – 1929) fl-1926 u fih opri ta’ karattru reliġjuż ġejjin minn kull parti tad-dinja. Ħafna minn dawn l-opri huma rigali li jsiru lill-Papiet.

Interessanti ħafna hija l-parti fejn hemm il-karozzelli u l-karozzi li matul is-snin intużaw mill-Papiet. Mhux inqas interessanti hija l-parti fejn insibu l-bolli u l-muniti kollha tal-Istat tal-Belt tal-Vatikan.

Dan kollu jinsab muri f’ palazzi li huma nfishom huma opri, bosta swali b’affreski u pitturi famużi li matul il-medda taż-żmien bnew dan il-mużew hekk għani u hekk kbir li huwa patrimonju tal-umanità kollha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f''In-Nazzjon - 27 ta' Novembru 2021