Ikona

Meta nisimgħu l-kelma ‘Ikona’ l-ewwel li tiġi f’moħħna hija dik il-pittura sagra li tirrappreżenta lil Kristu, lill-Madonna jew xi qaddis ieħor, aktarx naħsbu fil-Knisja Biżantina jew Ortodossa, xbieha mpittra fuq l-injam fuq sfont indurat bid-deheb. Ma nkunux qegħdin niżbaljaw meta naħsbu hekk għax fil-fatt il-kelma stess ġejja mill-Grieg  εἰκών  (ekon) li tfisser xbieha.

Biss illum din il-kelma għandha aktar minn sens wieħed, Min hu midħla tal-komputers jaf li l-kelma ‘Icon’ fl-informatika ma tfissirx xbieha sagra imma stampa ċkejkna li meta tagħfas fuqha tiġi esegwita ordni li tkun trid li ssir. (Min mhux midħla tal-komputers niddubita kemm fehem imma ma nafx kif nibda nfehmek aħjar sieħbi.. ħu naqra paċenzja bija!)

Ikona Mużikali 

Ikona tista’ tingħad ukoll għal xi post partikolari – dak li bl-Ingliż jissejjaħ landmark. It-torri Eiffel huwa ikona ta’ Pariġi bħalma l-Kolosew huwa ikona ta’ Ruma, jew il-Big Ben huwa ikona ta’ Londra u l-Opera House hija l-ikona ta’ Sidney. Malli tara stampa tagħhom dlonk ifakkruk fil-pajjiż bla ma jkun hemm ħtieġa ta’ kitba oħra jew spjegazzjoni.

Ikona tista’ tkun ukoll persuna. Elvis Presley u l-grupp The Beatles kienu żewġ ikoni mużikali tas-snin sittin bħalma fl-istess żmien Martin Luther King kien ikona politika. Dawn huma kollha ikoni minkejja li ma humiex xbiehat sagri.

Semjoloġija

Din il-kelma ġejja mill-kelma Franċiża sémiologie li tfisser l-istudju tas-sinjali. Bosta ħaddiema fil-qasam tar-reklamar jistudjaw din id-dixxiplina għax hija importanti ħafna biex xogħolhom ikun suċċess u jħalli l-frott mixtieq. Meta reklam tal-fwieħa jrid jagħtik l-impressjoni li dak il-prodott jintuża mill-isbaħ nisa Pariġini allura fl-isfont jurik it-torri Eiffel jew l-Arc de Triomphe – żewġ ikoni famużi tal-kapitali Franċiża. Jekk ir-reklam ikun tal-ikel aktarx li tara l-kuluri aħmar, abjad u aħdar – per eżempju riklam tal-għaġin ikun fih il-ħabaq aħdar, it-tadam aħmar u l-mozzarella bajda. Malli wieħed jara reklam bħal dan mill-ewwel jassoċja dak il-prodott mal-Italja, pajjiż magħruf għat-tjubija tal-ikel li jsir fih, fejn il-platt huwa arti – fejn il-mejda hija ikona. Rajt reklam tal-ġelat li fih kien hemm raġel bi qmis bajda bil-kaxxi ħodor riekeb mutur bil-fardal u mara riekba warajh liebsa blouse aħmar. Raġel riekeb mutur ma jistax ikun qed jiekol il-ġelat madanakollu il-kuluri tal-qmis u l-blouse flimkien mal-mutur tal-fardal (kif ukoll id-ditta tal-mutur) dlonk  ifakkruk fl-Italja u fit-tjubija tal-ġelat li nsibu f’ dan il-pajjiż.

Ikona ta' Londra

Londra

Fil-belt kapitali Ingliża insibu żewġ ikoni magħrufin mad-dinja kollha. Le ma humiex il-kaxxi tal-ittri u l-kabini tat-telefon pubbliċi għax dawk anke f’ pajjiżna nsibuhom. Qed nirreferi għal-London Cab u l-London Bus. It-taxi ta’ Londra ilha għexieren ta’ snin bl-istess forma. Il-karozzi nbiddlu imma l-forma inżammet u kull meta inbiddlu t-taxis kienu ordnati oħrajn bl-istess għamla. Illum insibu karozzi minn dawn anke b’ aċċess għal nies fuq siġġu tar-roti – u hekk għandu jkun wara kollox. Imma l-fatt hu li l-forma tat-taxi saret ikona u għalhekk baqgħet dejjem l-istess u minkejja l-esiġenzi tal-ġurnata tal-lum baqgħet xi ħaġa unika li tagħti identità lit-toroq tal-belt ta’ Londra.

Ikona oħra f’ din il-belt huma dawk il-karozzi tal-linja b’ żewġ sulari, miżbugħin ħomor, li titla’ fihom minn fuq wara tat-trakk u ssib garigor li jtellgħek fis-sular ta’ fuq. Illum karozzi double decker ma nsibuhomx biss f’ Londra. F’ pajjiżna għandna minnhom ukoll, biss xorta waħda il-London Bus hija ikona ta’ din il-belt u għalhekk l-Ingliżi ikkonservaw id-dehra tagħha.

Malta

Ikoni Maltin għandna wkoll, minkejja li ma humniex magħrufin daqs dawk li semmejt aktar  ’il fuq. Siluwett tal-Imdina hija l-isbaħ ikona ta’ Malta. Is-salib tal-Kavallieri huwa magħruf madwar id-dinja bħala s-salib ta’ Malta, għad li ma huwa Malti xejn u nsibuh f’ postijiet li m’ għandhom x’ jaqsmu xejn ma’ Malta bħall-arma tal-flotta militari Taljana.

Ikona mitlufa ta' Malta

Ikona Maltija kienu l-karozzi tal-linja antiki li kienu jaqduna sa ftit aktar minn erba’ snin ilu. Dawn insibu minjaturi tagħhom fil-ħwienet tas-souvenirs, insibu kartolini bi stampi tagħhom. Imma t-turist li jiġi Malta llum ma jafx li dawn il-karozzi kienu ikona ta’ pajjiżna u għalhekk la s-souvenir u lanqas il-kartolina ma jagħmlu sens għalih.

Ladarba kienu ordnati karozzi tal-linja ġodda, ngħid jien ma setgħux saru fuq il-forma tal-karozzi tal-linja l-antiki? Dan ma jfissirx li ma jkunux karozzi ta’ ċertu livell. Minix ngħid li l-karozzi l-ġodda jkollhom il-ħġieġ jiġri minflok l-arja kkondizzjonata. M’inix nippretendi li ma jkunx hemm post għal persuna fuq is-siġġu tar-roti imma qiegħed ngħid li l-forma ta’ barra tkun bħal dawk li kellna qabel imma b’ livell ta’ dawk li għandna llum. Forsi xi ħaġa kbira dan li qed ngħid? Londra żammew il-forma tat-taxi u tal-bus għax huma ikona ta’ belthom. Aħna li għandna mentalità ftit jew wisq Brittanika ma stajniex inżommu l-forma tat-trakkijiet tal-linja l-antiki, dawk li kienu l-ikona tagħna?

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 18 ta' settembru 2015