Ġurnaliżmu f’ evoluzzjoni

Fl-24 ta’ Jannar ta’ kull sena niċċelebraw il-festa ta’ San Franġisk ta’ Sales. Dan huwa l-qaddis patrun tal-ġurnalisti. Il-ġurnalisti huma dawk in-nies li bis-saħħa tagħhom jaslu l-aħbarijiet fi djarna. L-aħbarijiet illum jaslulna kemm bil-kitba, bir-ritratti u bil-filmati. Biex jaslilna dan kollu hemm persuni li xogħolhom huwa li jew jiktbu dak li jkun ġara jew inkella jkunu fuq il-post biex jieħdu ritratti jew filmati sabiex ikunu jistgħu jwassluholmna flimkien mal-ġrajja li nkunu qegħdin nisimgħu jew naqraw.

Evoluzzjoni

Xi snin ilu kont inħobb immur il-bibljoteka nazzjonali u hemmhekk ngħaddi xi sagħtejn inqalleb fil-ġurnali tas-snin l-imgħoddija. Illum ftit li xejn fadalli ħin biex nagħmel xi riċerka bħalma kont inħobb nagħmel qabel u għalhekk iż-żjajjar tiegħi fil-bibljoteka nazzjonali saru rarità. Intant ħaġa li kienet tolqotni hi l-aħbarijiet lokali li kienu jixxandru fuq il-ġurnali. Kważi kważi llum nidħqu meta naqraw xi aħbar minn dawk.

Niftakar qisu l-bierah li f’ ġurnal Malti tal-bidu tas-seklu XX kont qrajt l-aħbar li f’ Raħal Ġdid tifel kien għaddej bir-rota u ħabat mal-ħajt u weġġa’ iżda mhux gravi. Aħbar oħra kienet tgħid li mara aljenat rasha u serqulha l-qoffa bix-xirja tal-ħaxix li kienet għadha kemm għamlet. Illum nitbissmu meta naqraw dawn l-aħbarijiet għaliex inħossu li ma għandhomx valur li jixxandru, ma għandhomx News Value.

Dan kollu juri kemm il-ġurnaliżmu evolva bħalma evolva l-bniedem u l-ħajja li jgħix. Il-karozzi ħadu post ir-roti u meta karozza kien ikollha xi inċident, anke jekk wieħed żgħir, beda jkun imxandar fuq il-ġurnali. Illum lanqas dawn l-inċidenti żgħar ma għadhom jitħabbru.  Xi serqa ta’ qoffina larinġ ma baqgħetx ta’ News Value ħdejn xi serqa ta’ xi somma flus u għalhekk ma baqgħetx tkun imxandra.

Prossimità

Ħaġa li dejjem affettwat il-mod kif tixxandar aħbar hija l-prossimità. Jekk ħaġa ssir f’ pajjiżna allura tixxandar bil-pompi kollha, jekk tkun xi ħaġa li ġrat fl-Ewropa tixxandar ukoll, imma hawn tilgħab parti importanti l-ġeografija. Jekk issir xi att ta’ News Value fl-Italja, aħna nirrapurtawh mill-ewwel, jekk l-istess att isir fin-Norveġja, għandna mnejen nirrapurtawh, imma mhux bl-istess importanza daqskemm dak li seħħ fil-pajjiż ġar tagħna. Jekk imbagħad l-istess ħaġa sseħħ fiċ-Ċina, aktar iva milli le, dak li ġara ma jixxandarx għaliex ftit li xejn ikun jinteressana. Din hija l-prossimità, pajjiż ġoegrafikament qrib tagħna iqanqal fina kurżità kbira u għalhekk jikber in-News Value ta’ xi aħbar dwaru.

Jekk per ezempju jmutu żewġ ħaddiema Taljani f’ diżgrazzja kbira fuq ix-xogħol, l-aħbarijiet Maltin ixandru din l-aħbar, imma jekk dak l-inċident iseħħ fil-Ġappun jintilef il-valur tal-aħbar għalina.

Valur

Il-ġurnaliżmu llum ma għadux dak ta’ mitt sena ilu. Matul l-aħħar mitt sena anke f’ pajjiżna rajna tibdil kbir f’ dan il-qasam. Forsi l-fatt li konna kolonja Brittanika, għenna biex ikollna ġurnaliżmu serju u ta’ klassi.  Min kemm ilu jeżisti l-ġurnaliżmu stampat, Malta dejjem kellha għażla ta’ gazzetti li jxandru b’mod serju. Kien hemm oħrajn li jxandru b’ mod satiriku.

Ma rridux ninsew li ġurnalist huwa ħaddiem u għalhekk dmiru hu li jaqdi lil dak li jħaddmu u fl-istess waqt iwassal l-aħbarijiet lill-pubbliku. Hawnhekk niltaqgħu ma’ problema kbira għaliex minn banda l-ġurnalist irid jibża’ għal ħobżu u mill-banda l-oħra jrid jibża’ għal ismu. Minkejja li l-ġurnalist irid iwassal il-messaġġ, fl-istess waqt ma jistax ikun lagħaqi ta’ dak li jħaddmu. Irid isib mod kif jirraporta dak li għandu jirraporta b’ mod li l-aħbar ma tinbidilx u fl-istess waqt ma jmurx kontra l-aġenda tal-imgħallem tiegħu. Dawn il-problemi jikbru meta l-ġurnalist ikun jaħdem ma’ xi partit politiku jew mal-Knisja. Mhux faċli tkun ġurnalist tajjeb! Aħbar li għandha valur trid tixxandar dejjem, issa hemm il-kapaċità tal-ġurnalist biex jagħżel l-aħjar mod li jxandarha.

Pluraliżmu

Bil-libertà fil-qasam tax-xandir f’ pajjiżna, sibna ruħna bil-problemi kollha li jġib miegħu l-pluraliżmu. L-istess aħbar taqraha fuq għaxar ġurnali, tismagħha fuq għoxrin radju, taraha fuq sitt stazzjonijiet tat-televiżjoni u ssibha fuq xi għaxar news portals. Biex il-ġurnalist jiġbed il-poplu lejh u jaqra dak li kiteb hu, minkejja li jkun sostanzjalment l-istess bħal dak li kiteb ġurnalsit ieħor, jinħolqu aħbarijiet senzazzjonali. Aħbarijiet senzazzjonali mhux bilfors ikollhom valur imma jiġbdu n-nies lejhom u bis-saħħa tagħhom il-qarrej jew spettatur għandu mnejn isir jaf xi aħbar oħra. Qrajna u smajna ħemel ta’ aħbarijiet bla valur. Allura dawn għalfejn jixxandru jekk ma għandhomx valur. Jien hekk kont naħseb, imma rrealizzajt li l-kurżità iġġegħlek tidħol f’ dak in-news portal, jew tixtri dik il-gazzetta jew tara dak l-istazzjon televiżiv u bis-saħħa ta’ hekk tisma’ mhux dik l-aħbar biss imma dak kollu li jkun irid iwassalek il-ġurnalist.

Bħal kull sena, fl-okkażjoni tal-festa tal-patrun tagħhom, insellem lil-ġurnalisti Maltin, keep up the good job mates! Komplu evolvu l-ġurnaliżmu.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazjon, 23 ta' Jananr, 2016