San Piju V

“L-isem tal-Papa Piju V iqanqal bosta drabi, fost storiċi u ħassieba, sentimenti li huma kuntrarji għal xulxin.  Hemm uħud li jaraw fih mexxej qawwi u determinat, bniedem providenzjali li kienet teħtieġ il-Knisja fi żminijiet tant imqallba.   Oħrajn, iżda, jaraw fih inkwiżitur u Papa fanatiku u feroċi li kull fejn iħares ma kienx jara ħlief ereżiji, bniedem għatxan għad-demm ta’ dawk kollha li ma jħaddnux il-fidi kattolika.” Hekk iddeskrivih Patri Joe Ellul  O.P. lil dan il-qaddis li ismu huwa marbut mar-rużarju, waqt Akkademja Mużiko-letterarja li saret biex tfakkar il-500 sena mit-twelid ta’ dan il-Papa, fid-19 ta’ Mejju, 2004.

Tajjeb inkunu nafu xi ħaġa dwar dan il-Papa li tant huwa marbut mat-talba tar-Rużarju. Antonio Ghislieri twieled f’Bosco ħdejn Alessandria fl-Italja fis-17 ta’ Jannar,  1504.   Ta’ 14-il sena daħal fl-Ordni tal-Predikaturi, id-Dumnikani u ngħata l-isem ta’ Mikiel.   Wara li ordna sacerdot fl-1528, kompla l-istudji tiegħu u beda jgħallem it-teologija.  Kien magħruf għal tjubitu u għal kemm kien aħrax mieghu nnifsu.  Sar kummissarju ġenerali tal-Inkwizizzjoni Rumana fl-1551, wara l-Papa Pawlu IV fl-1556 ħatru isqof ta’ Nepi u Sutri u fl-1557 sar kardinal. Fl-1560 ingħata d-djocesi ta’ Mondovi fil-Piemonte.

Fid-9 ta’ Diċembru, 1565, is-sena tal-Assedju l-kbir ta’ Malta, miet il-Papa Piju IV. Fis-7 ta’ Jannar,  1566, it-52 kardinal miġbura fil-konklavi, għażlu lil Ghislieri bħala Papa. Ħa l-isem ta’ Piju V.  Bil-għajnuna tan-neputi tiegħu, San Karlu Borromeo ħadem kemm felaħ għas-salvazjoni tal-erwieħ u għat-tiġdid fil-ħajja tal-Knisja.  Huwa ħadha kontra l-eretiċi ta’ żmienu u ħabrek ħafna biex jiddefendi u jxerred it-tagħlim tan-Nazzarenu.  Huwa attwa d-digrieti tal-Konċilju ta’ Trento. Organizza l-Kurja Rumana. Promulga l-katekiżmu tal-Knisja u billi ra li t-tagħlim fost is-saċerdoti ma kienx wisq għoli ordna li ġewwa s-seminarji, tibda tiġi studjata s-Somma Teologica ta’ San Tumas ta’ Aquino. Fl-1567 huwa ddikjara lil Tumas ta’ Akwinu bħala Duttur tal-Knisja u sejjaħlu bħala l-Qaddis Angeliku. Organizza il-liturġija tal-Knisja skont kif talab il-konċilju ta’ Trento u fl-1568 intoduċa l-użu tal-Brevjar uniku fil-Knisja kollha. Sentejn wara ħareġ il-Missal Ruman.

Il-bust fil-Belt Valletta

Kellu rabta mill-qrib mal-ġżejjer Maltin. Huwa kien bagħat lill-Arkitett Francesco Lapparelli ġewwa Malta sabiex jgħin fit-tfassil tal-bini tal-Belt Valletta. Huwa kien ukoll jgħin finanzjarjament il-bini tal-Belt Kapitali tagħna. Bħala rikonoxximent ix-xbieha tiegħu kienet tidher fuq il-bieb prinċipali tal-Belt Valletta. Dan il-bust kien tneħħa meta fis-snin sittin inbidel bieb il-Belt. Illum dan il-bust jinsab fil-pjazza ta’ quddiem il-Qorti.  Il-Papa San Piju V huwa wkoll l-fundatur tal-Parroċċa ta’ Sidtna Marija tal-Portu Salvu u San Duminku  fil- belt Valletta.  Bust ieħor tiegħu jidher fil-faċċata ta’ din il-Bażilika. Fil-fatt kien hu li b’motu proprio tat-2 ta’ Lulju 1571, għolla l-knisja msemmija ghad-dinjità ta’ parroċċa tal-belt il-ġdida. Sa dak iż-żmien l-għolja Xiberras kienet tagħmel parti mill-parroċċa ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi. Filfatt insibu li l-Kappillan ta’ din il-parroċċa ġie maqtul fil-forti Sant Iermu, mit-Torok, waqt li kien qiegħed jassisti lis-suldati u lill-kavallieri waqt l-Assedju l-Kbir. Kien dmir tiegħu għax Sant Iermu kien għadu jagħmel mat-teritorju tal-parroċċa tiegħu. Bit-twaqqif ta’ din il-parroċċa Beltija, il-parroċċa Qormija saret ukoll matriċi.

Il-Papa Piju V huwa wkoll marbut mal-festa tal-Madonna tar-Rużarju. Din ir-rabta twieledet fl-1571. It-torok minkejja t-telfa li ġarrbu sitt snin qabel fl-Assedju ta’ Malta, xoerta ma qatgħux qalbhom li jakkwistax artijiet Insara. F’ din is-sena il-Misilmin attakkaw Lepanto, fil-Greċja, Il-Papa ħeġġeġ lill-Insara biex jitolbu għal ġellieda Nsara. It-talba speċjali kienet ir-Rużarju. Ir-rebħa seħħet nhar is-7 ta’ Ottubru u sena wara dan il-jum kien iddikjarat bħala l-festa tal-Madonna tal-Vittorja, imma aktar ’il quddiem bdiet tissejjaħ il-Madonna tar-Rużarju. Sal-lum għadna niċċelebraw din il-festa f’ dan il-jum.

Bħala Papa kien mexxej spirtwali imma wkoll mexxej tal-istati Pontifioċji. Dan il-Papa huwa magħruf għall-bini ta’ Borgo Pio, Borgo Angelico u Borgo Vittorio, ġewwa Ruma, tliet toroq li sal-Patti Lateranensi li saru bejn il-Knisja Kattolika u l-Gvern Faxxista Taljan ta’ Mussolini fl-1929, kienu jagħmlu parti mit-teritorju tal-Vatikan. Illum minkejja li jagħmlu parti mit-territorju tar-Repubblika Taljana, għadhom bl-istess ismijiet u bosta mill-bini fihom imur lura għas-snin tas-seklu XVI.

Hemm xniegħa li tgħid li dan il-Papa kien xi ftit sever. Araw x’ qal P. Joe Ellul : “Meta ħarġet l-aħbar li l-kardinal Alessandrino Ghislieri ġie elett Papa u li ħa l-isem ta’ Piju V bosta kienu dawk li ħadu qatgħa.  Mhux biss in-nies ta’ Ruma li kienu jafu li sa jneħħi l-immoralità bla rażan fil-belt eterna, imma wkoll xi kardinali u isqfijiet li sabu Papa li issa ma kienx lest iħalli l-affarijiet għaddejjin.   Ħadu wkoll qatgħa bosta mexxejja ta’ Stati, fosthom dawk ta’ Venezja, ta’ Franza u tas-Sagru Imperu Ruman, li fih kienu jaraw bniedem li mhux lest jittollera politika li tbiegħ il-prinċipji tagħha għall-interessi ekonomiċi u kummercċali.  Kien bniedem bla kwiet u ma kienx lest li jħalli lil ħaddiehor bi kwietu”.  Minn dan il-ftit li rajna nistgħu nifhmu kemm kien Papa rett. It-tradizzjoni tgħid li dan il-Papa kellu d-drawwa li qabel jorqod ibus riġlejn il-kurċifiss li kellu fil-kamra tas-sodda tiegħu. Meta kien qiegħed jirfes il-kallijiet ta’ xi wħud jingħad li dawn poġġew il-velenu fuq il-kurċifiss. Meta l-Papa mar biex ibus riġlejn il-kurċifiss, dan warrab saqajh sabiex xufftejn il-Papa ma jmissux mal-velenu. Huwa għalhekk li bosta xbiehat iġibu lil dan il-Papa bil-kurċifiss f’idejh.

Il-qabar ta' S. Piju V

Huwa miet f Ruma fl-1 ta’ Mejju, 1572. Il-Papa Klement X fl-1 ta’ Mejju 1672, ibbeatifikah, u l-Papa Klement XI fit-22 ta’ Mejju 1712, ikkanoniżżah. Il-fdalijiet tiegħu jinsabu għall-qima tal-fidili fil-bażilika ta’ Santa Maria Maggiore, Ruma. Il-Provinċja Dumnikana Maltija, meta fl-1838 inqatgħet minn mal-provinċja Dumnikana ta’ Sqallija u saret provinċja awtonoma għażlitu bħala Patrun tagħha u sal-lum għadha magħrufa bħala l-Provinċja San Piju Ħamsa.

© Fr. Reno Muscat OP.