Reliġjon u reliġjożità

Hemm differenza bejniethom?

Spiss nisimgħu kliem dwar reliġjon u reliġjożità imma kultant nibdew nitħalltu ħaġa ma’ oħra, naħsbu li huma l-istess ħaġa meta fil-verità ma humiex l-istess, għalhekk tajjeb nippruvaw nifirduhom minn xulxin biex naraw id-differenza ta’ bejniethom

Il-Fidi

Ir-reliġjon, jew aħjar nużaw il-kelma Maltija, il-fidi, hija għadd ta’ twemmin u manifestazzjonijiet li fihom il-bniedem jagħraf l-eżistenza ta’ xi ħaġa sopranaturali, xi qawwa aqwa minnu. Il-fidi hija sentiment ta’ rispett u biża’ lejn id-divinità. Meta ngħidu biża’ irridu nfissru biża’ riverenzjali. Xi jkun dan il-biża’ li qed insemmu? Kelma oħra għalih hija “soggezzjoni” – il-bniedem ikollu soggezzjoni għal dak l-essere suprem li minkejja li qatt ma jkun rah, ikun iħoss ġewwa fih innifsu li jeżisti. Ir-reliġjonijiet Monoteisti, jiġifieri dawk li jemmnu f’ essere suprem wieħed, isejħulu Alla. Mela fi kliem ħafif il-fidi tfisser it-twemmin u r-rispett lejn Alla. Imma mhux kulħadd jemmen f’ Alla u b’ daqshekk ma jfissirx li dak li jkun ma’ jkunx jemmen. Il-kunċett ta’ Alla, kif nifhmuh aħna, insibuh fir-reliġjon Lhudiuja, f’dik Kristjana u fl-Iżlam. Fid-dinja hemm bosta reliġjonijiet oħrajn minbarra dawn li semmejna, fosthom reliġjonijiet kbar u mifruxin sewwa bħalma huma l-Induiżmu u l-Buddiżmu. Minkejja li l-bażi ta’ fidi ta’ dawn huma differenti minn dawk li nafu lkoll kemm  aħna, xorta huma reliġjonijietli jħossu b xi mod xi qawwa barranija.

Mela r-reliġjon hija dik il-ħaġa li tressqek lejn is-sopranaturali li kull persuna jħoss ġewwa fih li jeżisti.

Reliġjożità

Ir-reliġjożità ma hijiex il-fidi għalkemm timxi id f’ id magħha. Ir-reliġjożità hija s-sentiment ta’ dak li huwa sagru, qaddis, divin. Hija d-dehra esterna ta’ dak li hemm fuq ġewwa tal-persuna. Jista’ jkun post li jqanqal sentimenti ta’ reliġjożità. Mar-reliġjożità nistgħu ndaħħlu dawk li jissejħu Pietà Popolari. Xi jkunu dawn? Purċissjoni hija att ta’ pietà popolari, il-Via Sagra wkoll. Devozzjonijiet personali u pellegrinaġġi lejn xi santwarji jew postijiet marbutin mar-reliġjon huma atti ta’ reliġjożità.

Ir-reliġjożità hija dak kollu estern li juri b’ mod ħaj xi jkun qiegħed iħoss il-bniedem. Pietà popolari huma l-mod kif dak li jkun jesprimi il-fidi tiegħu. U hawn fejn jinqalgħu l-problemi. Jekk bniedem iċapċap quddiem statwa ma nistgħux ngħidu li dak ikun att ta’ twemmnin, mela ma huwiex reliġjon, imma dak ikun att li juri l-ferħ li jkun qiegħed iħoss ġewwa qalbu x’ ħin sab ruħu quddiem dik l-istatwa, mela dak ikun att ta’ reliġjożità.

X’ differenza hemm?

Biex naraw id-differenza bejn reliġjon u reliġjożità sejrin inġibu eżempju sempliċi. Hawn Maltin li jekk imorru Għawdex iridu jżuru l-bażilika tal-Madonna ta’ Pinu. Fih innifsu dan huwa att sabiħ, imma dan ma nistgħux insejħulu reliġjon iżda huwa att ta’ reliġjożità. Jekk immur Għawdex u ma mmurx ninvista s-santwarju Ta’ Pinu ma nkun qed nagħmel l-ebda dnub u ma nkun qed nonqos kontra l-ebda kmandamnet u ma nkun qed immur kontra l-ebda domma ta fidi għax żjara f’ dan il-post hija biss espressjoni esterna tal-imħabba li dak li jkun ikollu lejn il-Madonna li nsibu meqjuma hemmhekk.

Każi ta’ reliġjożità insibu kemm irridu, u mhux fil-fidi Kattolika biss. Il-bniedem fin-natura tiegħu irid jesprimi b’ mod viżiv dak li jkun qiegħed iħoss u għalhekk jorganizza festi u manifestazzjonijiet.

Hemm waħda bla oħra?

Ir-reliġjożità hija frott tar-reliġjon u mhux suppost li jkun hemm waħda mingħajr oħra. Fil-verità nistgħu nsibu bnedmin reliġjużi li ftit li xejn juru sinjali ta’ reliġjożità, għax il-fidi tagħhom tkun ibbażata aktar fuq is-sens ġewwieni milli fuq dak li jidher, u ġieli nsibu persuni li jagħmlu bosta atti ta’ reliġjożità imma jkunu neqsin mill-fidi. Tinstema’ ħaġa stramba, imma hekk hi.

Meta r-reliġjożità tkun mifruda mir-reliġjon din minkejja li tibqa’ tidher bħala tali, imma tkun att superfiċċjali, att bla ebda bażi. Ta’ xejn immur kull pelleġrinaġġ li jorganizza l-kappillan jekk ma nħossx ġo fija s-sentiment reliġjuż. Jekk immur pelleġrinaġġ bla ma nħoss il-fidi timbuttani biex immur, inkun mort sempliċimnet dawra, jew ġita. Jekk tiġi l-festa tar-raħal u mmur kull marċ li jsir, immur nisma’ l-prietki tat-tridu u l-paniġierku, sempliċiment għax hekk imdorri u biex ta’ kontra ma jgħidux li kien hemm il-knisja vojta, inkun qed nagħmel att ta’ reliġjożità fażul, inkun qed nagħmel teatrin, inkun qed nafferma dak jgħidu dawk li għomorhom u żmienhom jikkritikaw il-festi.

Din hija d-differenza bejn reliġjon u reliġjożità, waħda tinstab mistura f’ qalbi, fija nnifsi u l-oħra hija l-espressjoni ta’ dak li hemm fil-font ta’ qalbi. Tajjeb li qatt ma nifiruhom minn xulxin dawn iż-żewġ atti.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 31 ta' Ottubru 2015