San Pawl tal-Belt

Aħna l-Maltin inqisu lil San Pawl bħala l-Missier tagħna fil-fidi; ovvjament dawk li jħaddnu l-fidi Nisranija għaliex l-oħrajn ma jgħidux hekk. Lil dan il-qaddis huma ddedikati bosta knejjes imferrxin ma’ Malta kollha u fost dawn insibu wkoll erba’ parroċċi: ir-Rabat ta’ Malta, Ħal Safi, il-Munxar Għawdex u dik fil-Belt Kapitali. Illum se nagħti ħarsa lejn dik tal-Belt Valletta.

Oriġini

San Pawl tal-Belt

L-art fejn hemm mibnija l-knisja ta’ San Pawl fil-Belt Valletta ma ġietx mogħtija mill-Kavallieri bħalma sar f’każi ta’ knejjes oħra fil-Belt iżda nxtrat ftit snin wara l-bidu tal-bini tal-Belt mill-kapitlu tal-Katidral tal-Imdina. Dawn indunaw li l-belt il-ġdida sejra tkun il-qalba tal-gżira kollha u għalhekk ħasbu li jkollhom post fiha għaliex il-katirdral tal-Imdina kien imbiegħed mill-Belt Valletta. Dan il-pass fantas lil xi nobbli mill-Imdina li ħasbu li issa l-katidral kien sejjer jiġi trasferit mill-Imdina għall-Belt li kienet qed tinbena. Ħaġa bħal din kienet tnaqqas ħafna mid-dinjità tal-Belt tal-Imdina li sa dak iż-żmien kienet għadha l-kapitali għad li t-tmexxija tal-gżira kienet issir mill-Birgu.

Il-pjanti tal-knisja saru mill-Arkitett Malti Ġlormu Cassar, bħal bosta bini prominenti ieħor fil-Belt Valletta. Il-ħlas tal-bini tal-knisja sar mill-kapitlu tal-katidral tal-Imdina. Dan ma jfissirx li dik il-knisja li ħallas għaliha l-kapitlu tal-katidral hija l-istess waħda li nsibu llum, dik li għandna llum bdiet tinbena lejn nofs is-seklu XVII fuq pjanta ta Bartilmew Garagoza.

Knisja tal-Isqof

Meta l-Belt Valletta bdiet taqdi sewwa l-funzjoni tagħha ta’ belt kapitali, meta l-Ordni ta’ San Ġwann telaq mill-Birgu u stabilixxa ruħu fil-belt li ġġib l-isem tal-Gran Mastru La Valette, il-Knisja lokali wkoll ħasset il-ħtieġa li jkollha post fejn jitmexxew il-funzjonijiet reliġjużi fil-festi l-kbar. Il-knisja ta’ San Pawl għalhekk bdiet isservi wkoll bħala l-knisja tal-isqof billi dak li llum nafuh bħala l-konkatidral kien il-knisja konventwali tal-kavallieri u kien iservi għall-funzjonijiet reliġjużi tal-Ordni tal-Kavallieri. Kien għalhekk li kien hemm żmien li din il-knisja kienet tissejjaħ bħala knisja katidrali ta’ San Pawl Nawfragu tal-Belt Valletta. Din il-knisja saret kolleġġjata fl-1733 u sal-lum l-isqof tad-djoċesi għad għandu s-sedja tiegħu fil-kor tal-knisja.

Arti

Kulħadd jgħidlek li San Pawl tal-Belt hija knisja magħrufa għall-fided li fiha, imma l-arti li fiha ma tillimitax ruħha biss għall-fidda. L-ewwel ħaġa li tolqot l-għajn u li tista’ titgawda s-sena kollha hija l-pittura li naraw fiha. F’din il-knisja nsibu xogħol mill-aqwa tal-artist Ruman Attilo Palombi. Artist ieħor li sebbaħ dan it-tempju bil-pittura tiegħu huwa Giuseppe Valasco, artist minn Sqallija ta’ importanza kbira fil-linja tan-neoklassiċiżmu. Il-kwadru titulari huwa dak oriġinali li kien tpitter għall-ewwel knisja u li kien tħallas mill-kapitlu tal-katidral, xogħol il-pittur Matteo Perez d’Aleccio.

Fil-knisja nsibu bosta opri artistiċi oħra imma famuża ħafna hija r-relikwija tal-kolonna ta’ qtugħ ir-ras ta’ San Pawl. Relikwija oħra għażiża hija dik tad-driegħ tal-qaddis li nsibuha f’reliwarju tal-fidda. Dawn huma biss ftit mir-rikkezzi artistiċi li bihom hija mogħnija din il-knisja.

San Pawl tal-Gafà

Santa Caterina  a Magnanapoli

Xi snin ilu kont qiegħed Ruma u rajt knisja miftuħa. Qatt ma kont rajtha miftuħa qabel u għalhekk waħħalt f’moħħi li nidħol biex naraha. Kienet qed issir quddiesa, żewġ qassis iqaddsu u persuna waħda tisma’ l-quddiesa! Din il-knisja tissejjaħ Santa Caterina  a Magnanapoli, mhux wisq bogħod minn Pjazza Venezja. Hekk kif dħalt nilmaħ kartellun li fuqu kien hemm ritratt tal-istatwa ta’ San Pawl tal-Belt. Ma domtx wisq biex indunajt li fil-knisja kien hemm xogħol importanti tal-artist Malti Melchiorre Gafà, l-estasi ta’ Santa Katerina. Fuq il-kartellun kien hemm xi tagħrif dwar dan l-artist u allura kien hemm ukoll l-istatwa ta’ San Pawl tal-Belt Valletta.

Jingħad li l-istatwa titulari ta’ San Pawl tnaqqxet ġewwa Ruma minn dan l-artist Malti fuq kummissjoni tal-familja Testaferrata. Din l-istatwa inġiebet Malta u kienet tinżamm fid-dar ta’ dan il-familja nobbli iżda kull sena kienet tittieħed fil-knisja sabiex issir il-festa. Dan baqa’ jsir għal bosta snin sakemm il-werrieta tal-familja Testaferrata iddeċidew li jirregalaw din l-istatwa lill-parroċċa biex hekk tkun tista’ tibqa’ fil-knisja u titgawda s-sena kollha. Illum din l-istatwa għadna narawha f’din il-knisja u ta’ kull sena narawha wkoll tinġarr f’purċissjoni nhar il-festa tan-nawfraġju ta’ San Pawl, fl-10 ta’ Frar, meta t-temp jippermetti jew meta dak il-jum ma jaħbatx mar-Randan jew xi festa marbuta miegħu.

Din hija waħda mill-knejjes maestużi tal-belt kapitali tagħna li tajjeb li nżuruha u nammiraw sewwa l-opri li fiha. Minkejja li fil-festa jkollha l-isbaħ libsa mxiddha fuqha, xorta waħda matul is-sena hemm bosta x’wieħed jara fiha.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon 10 ta' Marzu 2018