Plastik

George  Audemars

Illum qegħdin ngħixu f’dinja li kull fejn indawru wiċċna naraw xi ħaġa tal-plastik żgur. Minkejja li l-plastik jaf il-bidu tiegħu aktar minn mija u sebgħin sena ilu, bl-invenzjoni tal-materjal mill-kimiku Żvizzeru George  Audemars, imsejjaħ rayon, qatt daqs illum ma kien hawn daqstant plastik użat mill-bnedmin.

Qrajt li sa tletin sena oħra, fil-baħar aktar ser ikun hemm biċċiet tal-plastik milli ħut. Ma nafx jekk din il-ħaġa hijiex minnha jew jekk hijiex esegerazzjoni, imma meta nħares ħarsa madwari u nara dak li nara xejn ma nieħu bi kbir jekk dak li qrajt huwa l-verità. Qrajt ukoll li xi xjenzjati ħolqu xi batterja li tibdel il-plastik f’ilma. Lanqas din ma naf jekk hix vera jew le.

Storja

Qrajt storja li nixtieq naqsamha magħkom.

Waħda mara anzjana marret f’ħanut tagħmel ix-xirja u meta kienet qed tħallas, il-kaxxiera żagħżugħa staqsietha jekk tridx basket tal-plastik għax-xirja. Il-mara qaltilha li kellha bżonn wieħed u l-kaxxiera weġbitha li kellha tħallas għaxar ċenteżmi tal-basket għax id-dinja qegħda tipprova tnaqqas l-użu tal-plastik biex ma tibqax issir il-ħsara li kkawża l-plastik li kienu jarmu hi u n-nies ta’ żmienha. L-anzjana qabdet diskursata mal-kaxxiera fejn urietha min uża l-aktar plastik, hux il-ġenerazzjoni li llum hija anzjana jew dik tal-lum.

Mit-twelid

Illum sirna ngħixu f’dinja ta’ prodotti li nużawhom darba u narmuhom. Tarbija li tkun għadha kif twieldet wara li jaħsluha, ipoġġulha ħarqa li jkun fiha faxxa tal-plastik biex iżomm il-ħaxu ta’ ġol-ħarqa. Din wara li tintuża tintrema. Dari mhux hekk kienu. Il-ħrieqi kienu tad-drapp u jinħaslu wara l-użu. Anke l-qlejba kienet tinħasel u terġa’ tintuża. Naħseb li l-ommijiet tal-lum mhux talli ma jużawx il-qlejba u jerġgħu jaħsluha imma lanqas jafu x’inhi! Bil-fors għax il-ħrieqi li tuża u tarmi jkun fihom il-qlejba magħhom, li naturalment tintrema wkoll. Imma llum min ser joqgħod jgħallilek dawk il-ħrieqi kollha u jonxorhom u jitwiehom u jerġa’ jużahom? Illum hawn il-kumdità, uża u armi!

Mill-ħanut tal-merċa

Tal-merċa

Il-ħwienet tal-merċa nistgħu ngħidu spiċċaw u għosfru mit-toroq tagħna. Is-supermarkets ħadulhom posthom, imma għadna naraw xi wieħed ’l hemm u ’l hawn.  Qabel, meta konna mmorru nixtru mill-ħanut tal-merċa ma konniex immorru b’idejna vojta bħalma mmorru llum. Il-mara kienet tieħu l-ġewlaq taċ-ċarruta jew il-qoffa tal-qasab biex tagħmel ix-xirja u din il-qoffa jew ġewlaq lanqas ma kien ikun vojt. Il-fliexken tal-ħalib, tal-luminata, tal-inbid u tal-birra kienu tal-ħġieġ u jerġgħu jittieħdu lura għand tal-ħanut meta jkunu vojta. Kien jitħallas depositu fuq kull flixkun u jekk kont tixtri flixkun ħalib jew luminata ieħor ma kontx terġa’ tħallas dak id-depositu. Jekk ma tixtrix kont tingħata d-deposoitu lura. B’hekk il-flixkun kien jerġa’ jintuża wara li jmur il-fabbrika, jinħasel u jiġi sterelizzat. Illum le, illum il-ħalib fil-kartuna li tintrema u l-luminata u l-minerali kollha nsibuhom fi fliexken tal-plastik li jintermew.

Anke għaż-żejt kienu jieħdu flixkun tal-ħġieġ magħhom biex jintela. Illum il-flixkun huwa tal-plastik li ma hemmx għalfejn ngħidilkom xi jsir minnu ladarba jispiċċa ż-żejt! Jekk konna nixtru l-perżut, dan ma kienx ikun lest f’pakkett issiġġillat fil-plastik imma kien jitqatta’ dak il-ħin quddiemna u kien jitpoġġa ġo karta strazza. Iz-zokkor kien jitqartas f’karta kannella mill-istess xkora taz-zokkor u mhux f’borża tal-plastik.

Uża u armi

Kemm aktar prodotti llum sirna nużawhom darba biss u narmuhom? Ikollna festa; tazzi tal-plastik, platti tal-plastik, frieket, skieken, magħref u kuċċarini tal-plastik. Kollox għar-rimi wara darba.

Ir-raġel ma kienx juża x-xafra tal-leħja li tużaha u tarmiha imma kien ikollu dik li konna nsejhu shaving razor li tinbidlilha x-xafra biss u mhux tintrema kollha kemm hi bħax-xfafar li qed nużaw illum. Anzi tgħid xejn, daħlet il-moda li l-irġiel iħallu d-daqna, jekk xejn din qed tnaqqas xi ftit mill-probelma tar-rimi tal-plastik.

U meta konna għadna tfal aħna, il-ħobż tagħna kien ikun imgeżwer f’karta strazza u poġġut f’xi borża tal-karti kannella. U anke l-iskart kien aktar nadif. Illum nitfgħu l-iskart tagħna f’borża tal-plastik, bajda, sewda. ħadra jew griża, insomma hi ta’ liema lewn hi, xorta tibqa’ tal-plastik. Dari ma konniex nisseparaw l-iskart imma konna nitfgħu kollox fil-barmil taż-żibel, imdawwar bil-karti gazzetti. Meta kien jgħaddi t-trakk taż-żibel kien ibattal il-barmil u jħallih vojt wara bieb dak li jkun. Barmil bħal dan kien iservi snin mhux bħall-borża li tintuża darba biss. Imma lanqas nimmaġina li llum jekk toħroġ barmil bħal dan ser terġa’ ssibu vojt wara biebek. Nemmen li jintrema b’kollox!

Mhux dan biss

Nista’ nibqa’ sejjer b’litanija sħiħa ta’ oġġetti li llum huma tal-plastik u nużawhom u narmuhom. Ftakru li sa nofs seklu ilu, u anqas ukoll, l-istorja ma kinitx hekk. Mela ma nwaħħlux f’dawk ta’ qabilna u ngħidu li ħallewlna dinja mimlija plastik li ma jinqeridx bin-natura imma nammettu li konna aħna stess li ġibna din is-sitwazzjoni b’idejna.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon -  28 ta' Settembru 2019