Napli u n-Naplitani

Via Forcella

Minn żmien għal żmien inħobb ngħaddilkom xi tagħrif dwar xi belt li tkun laqtitni. Ikunu bosta dawk li jwaqqfuni u jgħiduli li jieħdu ġost jaqraw dwar dawn l-ibliet u l-kultura tagħhom. Illum nixtieq naqsam magħkom xi tagħrif dwar il-Belt ta’ Napli, belt li mhux biss żort imma li għext fiha għal tliet snin, blet li minkejja kollox sirt inħobb u li għadni nħobbha u meta nsib l-opportunità inżurha.

Żewġ uċuħ

Mergellina

Napli hija belt li fiha minn kollox imma fuq kollox fiha żewġ uċuh. F’Napli tista’ tara l-kriminalità organizzata, it-telqa tal-post, it-tħażżiż biż-żebgħa mal-ħitan, il-ħwejjeġ minxurin barra minn ħajt għal ħajt donnhom il-pavaljuni li narmaw fil-festi tagħna, tista’ tara l-faqar. Il-wiċċ l-ieħor ta’ din il-belt huwa għal kollox differenti, tista’ tara l-lussu, tara l-arti barokka, tara l-kumdità, tara l-organizzazzjoni fit-toroq. Tiskanta kif fl-istess belt tista’ ssib żewġ estremi. Jekk tinżel fl-istazzjon ċentrali tal-ferrovija issib ruħek fil-qalba ta’ din il-belt antika. Żgur li l-ewwel darba tieħu xokk kulturali. Illum Piazza Garibaldi fejn qed insemmi hija bil-wisq aħjar milli kienet ftit snin ilu, imma xorta tieħu xokk kif tirfes fiha l-ewwel darba. Ħafna jsemmi s-serq li hemm. Jien mhux sejjer nghid li din il-ħaġa mhix minnha, imma nista’ ngħid ukoll li kemm domt ngħix Napli qatt ma sibt la fastidju u lanqas kien hemm min ipprova jisraqni. Ma nistax ngħid hekk għal xi bliet oħrajn li ma għandhomx il-fama ħażina li għadha l-belt ta’ Napli.

Jekk trid tara l-wiċċ l-ieħor ta’ Napli, ħalli ċ-ċentu u mur lejn il-baħar, lejn Mergellina jew Posillipo. Hawn tara d-differenza li teżisti f’din il-belt. Hawn la tara telqa, la tara mbarazz, la tara kitba mal-ħitan. Hawn tara lukandi tal-ogħla livell u vilel u djar ta’ nies għonja. Fost dawk li jgħixu hawn insibu lil Massimo Ranieri.

L-innu ta’ Napli

Il-kant fuq fomm in-Naplitan huwa don naturali. Tisma’ l-bejjiegħ donnu jkanta biex jirriklama dak li għadnu fuq it-tilar. Tisma’ lill-mara ssejjaħ lill-ġara mill-gallarija ta’ darha b’kadenza twila li aktar tistħajjilha għanja milli għajta. Iva n-Naplitani donnhom ikantaw u mhux jitkellmu.

Jekk hemm diska li kull Naplitan jaf bl-amment u jekk hemm kanzunetta li kull meta jiltaqgħu grupp Naplitani biex jiddevertu jispiċċaw ikantaw hija Soldato Innamorato, jew kif isejħulha bin-Naplitan 'o surdato 'nnammurato. Nistħajjel din il-kanzunetta bħala l-innu ta’ din il-belt. Nemmen li f’Napli hemm min ma jafx il-kliem tal-Innu Nazzjonali Taljan imma ma hemmx pesuna waħda li ma tafx tkanta din id-diska.

Din hija waħda biss mill-bosta kanzunetti Napiltani li tant huma popolari mad-dinja kollha, forsi din l-aktar waħda popolari.

Għal qalb in-Napiltani

Via San Gregorio Armeno

Hemm bosta ħwejjeġ li jagħmlu lil din il-belt unika. Hemm bosta ħwejjeġ li minkejja li ssibhom fi bliet oħra, xorta waħda huma sinonimi ma’ Napli. Ha ngħiduha kif inhi: fejn se tiekol pizza aħjar minn Napli? Pizza ssib madwar id-dinja kollha, imma mhux bħal ta’ Napli. Sinonimu wkoll ma’ Napli huwa l-presepju. Il-presepju Naplitan ma huwiex dak li juri twelid ta’ Ġesù fil-faqar imma huwa presepju lussus maħdum fuq stil Barokk. Tant hu popolari dan il-presepju li fiċ-ċentru tal-belt insibu triq mimlija ħwienet li jbiegħu presepji jew aċċessorji għall-presepji. Din hija Via San Gregorio Armeno u t-triq li twasslek għaliha, Via San Gregorio dei Librai, fiha wkoll mijiet ta’ ħwienet li ħafna minnhom ibiegħu aċċessorji tal-presepju.

San Ġennaru huwa l-aktar qaddis għażiż għall-poplu ta’ dan il-belt. Xhieda tal-imħabba li dan il-poplu għandu għal dan il-qaddis, li kien isqof ta’ din il-belt, huwa t-teżor li għandu. Huwa kkalkulat li t-teżor ta’ San Ġennaru fih aktar rikkezzi mill-Crown Jewels tal-monarkija Brittanika jew mit-tezor tat-Tżar tar-Russja. Huwa l-qaddis patrun ta’ din il-belt kbira, imma tajjeb ngħidu li dan il-qaddis ma kienx Napiltan imma minn Benevento. Fil-fatt il-Beneventani huma kburin li qaddis li għandu daqstant qima twieled f’belthom.

Imbagħad hemm ħaġa oħra għal qalb in-Napiltani -  il-logħob tal-ballun. Il-futbol iħobbuh daqs kemm iħobbu l-pizza u lil San Ġennaru. U fost tant players li lagħbu mat-tim tan-Napli, Diego Maradona baqa’ fil-qalb tan-Naplitani. Fiċ-ċentru ta’ Napli wieħed poġġa niċċa barra l-ħanut tal-kafè tiegħu. Taħsbux li poġġa lil San Ġennaru jew li xi qaddis popolari ieħor. Xejn minn dan, fin-niċċa tpoġġa ritratt ta’ Diego Armando Maradona. Lanqas hemm għalfejn inżid aktar ma dan!

Napli, belt ma’ xatt il-baħar, belt li darba kienet kapitali ta’ saltna, belt li fiha minn kollox. Nagħlaq billi naqsam maghkom kliem li qalli ħabib tiegħi, minn Napli, jismu Gennaro. Dal-ħabib qalli: Jekk issib Naplitan mill-agħar, għid li sibt l-agħar bniedem fid-dinja, imma jekk issib ħabib minn Napli, għid li sibt ħabib għal għomrok kollu. U tabilħaqq li huwa hekk, Napli hija belt li tista’ taraha minn elf lenti, imma taraha minn fejn taraha, taralha xi xorta ta’ ġmiel.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon -  25 ta' Mejju 2019