Il-kċina

 

Aktarx li waħda mill-aktar kmamar fid-dar li ngħaddu ħin ġewwa fiha ħija l-kċina, għax fiha mhux biss nippreparaw l-ikel u niekluh imma fiha nistgħu nagħmlu elf ħaġa oħra, u llum aktar minn qabel, billi d-djar tagħna ma għadhomx ta’ dak il-kobor li kienu xi snin ilu u llum kamra waħda tiġbor fiha tlieta jew erba’ kmamar minn ta’ dar ta’ erbgħin jew tletin sena ilu. Bla duju kulħadd jaf li l-kċina hija kamra speċifika f'bini jew f’dar, mgħammra b'mod speċjali għall-preparazzjoni tal-ikel u bosta drabi fejn dak l-ikel jiġi kkunsmat. Ġeneralment fiha jkun hemm ilma ġieri, kemm kiesaħ kif ukoll sħun u apparati domestiċi varji bħal forn , friġġ  eċċetra. Minkejja li nqattgħu tant ħin fiha, għandna mnejn lanqas nafu xi storja kurjuża għaddiet minnha din il-kamra li llum insibuha f’kull dar u f’kull bini ieħor li fih jgħaddu xi tul ta’ ħin in-nies, bħal ngħidu aħna uffiċċju jew ħanut tax-xogħol.

Mal-mixja taż-żmien

Il-kċina bħala post speċifiku fl-abitat uman mhux dejjem eżistiet. Madankollu, hekk kif in-nar beda jkun użat u kkontrollat jiġifieri bla ebda periklu bdejna nsibu l-kċejjen fid-djar. Dan nistgħu nqisuh bħala t-twelid ta' post kollettiv għall-konsum tal-ikel imsajjar.

F'palazzi, f’kastelli jew djar ta’ nies għonja li kienu jħaddmu magħhom għadd ta’ qaddejja, il-kċina kienet tkun f'żona separata mill-parti abitata mill-familja. L-ikel kien jissajjar u mbagħad jinġarr mill-qaddejja jew fuq gabarrejiet jew jekk ikun hemm ammont kbir ta’ platti kien jintuża karru bir-roti li jieħu l-ikel minn fejn jissajjar sal-kamra tal-ikel.

Minn barra għal ġewwa

Fid-djar Ewropej tal-bidu tal-Medjuevu, meta bdejna nsibu djar b’kamra waħda kbira, il-kċina sabet ruħha fid-dar. Kien ikun hemm post għan-nar fil-kenur taħt l-ogħla punt tal-bini. Aktarx li ż-żona tal-kċina kienet tkun bejn id-daħla tad-dar u l-post fejn ikun hemm in-nar. Fi djar għonja ġieli kien ikun hemm aktar minn kċina waħda. F'xi djar kien ikun hemm 'il fuq minn tliet kċejjen. Il-kċejjen kienu maqsuma skont it-tipi ta’ ikel ippreparat fihom.

Il-kċina ta' Margarethe Schütte-Lihotzky

Il-kċina aktarx kienet  tkun separata mis-sala l-kbira minħabba d-duħħan, min-nirien u r-riħa tat-tisjir u biex ikun evitat il-periklu u ċ-ċans li n-nirien kienu jistgħu iqabbadu d-dar kollha. Pass kbir lejn il-kċina moderna mgħammra kif nafuha llum kienet il-Kċina ta' Frankfurt, iddisinjata minn Margarethe Schütte-Lihotzky għal proġett ta' akkomodazzjoni soċjali fl-1926. Din il-kċina kien fiha 1.9 bi 3.4 metri u kienet maħsubha biex tkabbar l-effiċjenza tal-kċina filwaqt li tnaqqas l-ispejjeż tal-bini. Id-disinn kien ir-riżultat ta' studji dettaljati li wettqet Schütte-Lihotzky kif ukoll ta’ bosta intervisti ma' kerrejja futuri ta’ dawn id-djar biex ġie identifikat eżatt dak li kellhom bżonn mill-kċejjen tagħhom. Il-kċina fitted ta’ Schütte-Lihotzky sabet ruħha f’xi 10,000 appartament fi proġetti ta’ djar mibnija fi Frankfurt fis-snin tletin tas-seklu li għadda.

Illum

Is-snin tmenin raw reazzjoni kontra d-disinn tal-kċina li konna mdorrijin biha, b'nies bdew jippreferu jgħaqqdu flimkien taħlita ta’ spażji li qabel kienu jkunu fi kmamar separati. Il-kċejjen moderni ħafna drabi huma spazju informali li jippermettilek li tiekol mingħajr ma jkollok bżonn tuża l-kamra tal-ikel, li hija meqjusa bħala formali. Dawn iż-żoni jissejħu "breakfast areas," "breakfast nooks," jew "breakfast bars" jekk l-ispazju jkun integrat fil-bank tal-kċina. Kċejjen bi spazju biżżejjed biex fiha jsir l-ikel ukoll kultant jissejħu "living kitchen.”

Il-kċina tan-nanna

Ma nistax nikteb fuq kċina bla ma moħħi joħodni lura lejn il-kċina tan-nanna tiegħi. Il-kċina tan-nanna kienet il-post fejn niltaqgħu maż-żijiet u l-kuġini kollha. Kont tidħol għaliha minn loġġa. L-beda bieb ma kien hemm imma daqsxejn ta’ purtiera fjurita miġbuda mal-koxxa tal-bieb b’lazz. Minn ħajt sa ħajt kien hemm bħal xkaffa tal-ġebel li fuqha kien isir it-tisjir u taħtha jintrefgħu l-borom, it-twaġen u l-platti u dak kollu li ssib fil-kċina. Purtiera fjurita pariġġ dik tal-bieb kienet tgħatti kollox. Fuqu spiritiera ta’ bi tlieta u spiritiera tat-tromba bi stanjata kafè dejjem tnemnem fuqha. Sewwasew fin-nofs kien hemm sink fejn taħsel il-platti.

Fin-nofs mejda u sitt siġġijiet, kuker tal-pitrolju u fridge ċkejkna filwaqt li bejniethom daqsxejn ta’ armarju li kien ikun fih kull xorta ta’ ikel, kif ngħidu bil-Malti kien ikun fih il-barka ta’ Alla.

Illum il-kċina tan-nanna spiċċat bħalma wara kollox spiċċat hi wkoll u l-borom u l-pagni tal-fuħħar li darba kienet issajjar fihom nanti spiċċaw iżejnu l-kċina l-ġdida li ħadet post dik l-antika.

Dawn huma xi ftit ħsibijiet li għaddew minn moħħi dan l-aħħar u xtaqt naqsamhom magħkom. Il-kċina, forsi l-aktar post fid-dar li ngħaddu ħin fiha u forsi l-inqas kamra li ngħożżu.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 4 ta' Marzu 2023