Lejn Valletta 2018

Ħarsa lejn Papa Piju V, benefattur tal-Belt Valletta

Għadu ftit iż-żmien biex għal sena l-Belt Valletta ssir il-Belt Kapitali Ewropea tal-Kultura. Madanakollu it-tħejjijiet ilhom li bdew għax avveniment bħal dan mhux xi okkażjoni li ssir kuljum. Fadal inqas minn tliet snin u diġà rajna xi attivitajiet biex iħejju għal din is-sena tant importanti mhux biss għall-kapitali tagħna, imma għal Malta kollha.

Il-kwistjoni tat-tined tal-bejjiegħa tal-Monti u l-post imwiegħed lil dawn it-talin kif ukoll il-każ tal-gabbani fil-pjazza De Valette, fakkarni li xi xhur ilu kont qrajt suġġeriment f’ ġurnal lokali biex għal dik is-sena jinġieb Malta l-fdal tal-Papa Piju V. Dlonk ftakart li l-Belt Valletta għandha rabta speċjali ma’ dan il-Papa. Issa jiġux il-fdalijiet tal-Papa jew le inħalluha f’ idejn l-awtorità, aħna ngħidu biss xi ħaġa dwar dan il-benefattur tal-Kapitali ta’ artna, belt mibnija minn ġentlomi għal ġentlomi.

Min kien Papa Piju V

Antonio Ghislieri twieled f’Bosco ħdejn Alessandria fl-Italja fis-17 ta’ Jannar,  1504.   Ta’ 14-il sena daħal fl-Ordni tal-Predikaturi, il-patrijiet Dumnikani,  u ngħata l-isem ta’ Mikiel.   Wara li ordna saċerdot, fl-1528, kompla l-istudji tiegħu u beda jgħallem it-teologija.  Kien magħruf għal tjubitu u għal kemm kien aħrax miegħu nnifsu.  Sar kummissarju ġenerali tal-Inkwiżizzjoni Rumana fl-1551, wara l-Papa Pawlu IV, fl-1556, ħatru isqof ta’ Nepi u Sutri u fl-1557 sar kardinal. Fl-1560 ingħata d-djoċesi ta’ Mondovi fil-Piemonte.

Fid-9 ta’ Diċembru, 1565, is-sena tal-Assedju l-Kbir ta’ Malta, miet il-Papa Piju IV. Fis-7 ta’ Jannar,  1566, it-52 kardinal miġbura fil-konklavi, għażlu lil Ghislieri bħala Papa. Ħa l-isem ta’ Piju V.  Bil-għajnuna tan-neputi tiegħu, San Karlu Borromeo ħadem kemm felaħ għas-salvazzjoni tal-erwieħ u għat-tiġdid fil-ħajja tal-Knisja.  Huwa ħadha kontra l-eretiċi ta’ żmienu u ħabbrek ħafna biex jiddefendi u jxerred it-tagħlim tan-Nazzarenu.  Huwa attwa d-digrieti tal-Konċilju ta’ Trento. Organizza l-Kurja Rumana. Promulga l-katekiżmu tal-Knisja u billi ra li t-tagħlim fost is-saċerdoti ma kienx wisq għoli, ordna li ġewwa s-seminarji tibda tiġi studjata s-Summa Teologica ta’ San Tumas ta’ Akwinu. Fl-1567 huwa ddikjara lil Tumas ta’ Akwinu bħala Duttur tal-Knisja u sejjaħlu bħala l-Qaddis Anġeliku. Organizza l-liturġija tal-Knisja skont kif talab il-Konċilju ta’ Trento u fl-1568 intoduċa l-użu tal-Brevjar uniku fil-Knisja kollha. Sentejn wara ħareġ il-Missal Ruman.

Rabta ma’ Malta

Mappa tal-Belt Valletta fil-Mużew tal-Vatikan

Kellu rabta mill-qrib mal-ġżejjer Maltin. Huwa kien bagħat lill-Arkitett Francesco Laparelli ġewwa Malta sabiex jgħin fit-tfassil tal-bini tal-Belt Valletta. Huwa kien ukoll jgħin finanzjarjament il-bini tal-Belt Kapitali tagħna. Bħala rikonoxximent ix-xbieha tiegħu kienet tidher fuq il-bieb prinċipali tal-Belt Valletta. Dan il-bust kien tneħħa meta fis-snin sittin inbidel bieb il-Belt. Illum dan il-bust jinsab fil-pjazza ta’ quddiem il-Qorti.  Il-Papa San Piju V huwa wkoll l-fundatur tal-Parroċċa ta’ Sidtna Marija tal-Portu Salvu u San Duminku  fil- belt Valletta.  Bust ieħor tiegħu jidher fil-faċċata ta’ din il-Bażilika. Fil-fatt kien hu li b’motu proprio tat-2 ta’ Lulju 1571, għolla l-knisja msemmija għad-dinjità ta’ parroċċa tal-belt il-ġdida. Sa dak iż-żmien l-għolja Xiberras kienet tagħmel parti mill-parroċċa ta’ San Ġorġ ta’ Ħal Qormi. Insibu li l-Kappillan ta’ din il-parroċċa Qormija ġie maqtul fil-forti Sant Iermu, mit-Torok, waqt li kien qiegħed jassisti lis-suldati u lill-kavallieri waqt l-Assedju l-Kbir. Kien dmir tiegħu għax Sant Iermu kien għadu jagħmel mat-territorju tal-parroċċa tiegħu. Bit-twaqqif ta’ din il-parroċċa Beltija, il-parroċċa Qormija saret ukoll matriċi.

Bħala Papa

Bħala Papa kien mexxej spirtwali imma wkoll mexxej tal-Istati Pontifiċji. Dan il-Papa huwa magħruf għall-bini ta’ Borgo Pio, Borgo Angelico u Borgo Vittorio, ġewwa Ruma, tliet toroq li sal-Patti Lateranensi, li saru bejn il-Knisja Kattolika u l-Gvern Faxxista Taljan ta’ Mussolini fl-1929, kienu jagħmlu parti mit-territorju tal-Vatikan. Illum minkejja li jagħmlu parti mit-territorju tar-Repubblika Taljana, għadhom bl-istess ismijiet u bosta mill-bini fihom imur lura għas-snin tas-seklu XVI.

Il-qabar ta' Papa Piju V

Huwa wkoll marbut mal-festa tal-Madonna tar-Rużarju. Din ir-rabta twieledet fl-1571. It-Torok minkejja t-telfa li ġarrbu sitt snin qabel fl-Assedju ta’ Malta, xorta ma qatgħux qalbhom li jakkwistaw artijiet Insara. F’ dik is-sena t-Torok attakkaw Lepanto, fil-Greċja. Il-Papa ħeġġeġ lill-Insara biex jitolbu t-talba tar-rużarju għas-suldati Nsara.  Ir-rebħa seħħet nhar is-7 ta’ Ottubru u sena wara, dan il-jum kien iddikkjarat bħala l-festa tal-Madonna tal-Vittorja, imma aktar ’il quddiem bdiet tissejjaħ il-Madonna tar-Rużarju. Sal-lum għadna niċċelebraw din il-festa f’ dan il-jum.

It-tradizzjoni tgħid li dan il-Papa kellu d-drawwa li qabel jorqod ibus riġlejn il-kurċifiss li kellu fil-kamra tas-sodda tiegħu. Meta kien qiegħed jirfes il-kallijiet ta’ xi wħud jingħad li dawn poġġew il-valenu fuq il-kurċifiss. Meta l-Papa mar biex ibus riġlejn il-kurċifiss, dan warrab saqajh sabiex xufftejn il-Papa ma jmissux mal-valenu. Għalhekk bosta xbiehat iġibu lil dan il-Papa bil-kurċifiss f’idejh.

Huwa miet f’ Ruma fl-1 ta’ Mejju, 1572. Il-Papa Klement X fl-1 ta’ Mejju 1672, ibbeatifikah, u l-Papa Klement XI fit-22 ta’ Mejju 1712, ikkanonizzah. Il-fdalijiet tiegħu jinsabu għall-qima tal-fidili fil-bażilika ta’ Santa Maria Maggiore, Ruma.

Ikun xieraq li fis-sena 2018, meta l-Belt Valletta tkun il-kapitali Ewropeja tal-Kultura tfakkar b’ xi mod dan il-Papa li minkejja li dan ftit snin biss bħala Papa, imma għandu rabta kbira u importanti mal-Belt kapitali tagħna.

Fr Renò Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 21 ta' Frar 2015