Il-Pizza

Metru pizza

Xi snin ilu kont mistieden id-dar ta’ familja ħabiba tiegħi ġewwa Napli. Ma kinitx l-ewwel darba li mort niekol għandhom iżda din id-darba kienet differenti għax konna sejrin inkunu numru kbir ta’ mistednin u familjari. Anna, il-koka u dik li stednitni ġewwa darha, x’ ħin wasalt id-dar tagħha qaltli li f’ dik il-lejla ma kienet preparat xejn għall-ikel, mhux bħalma tagħmel is-soltu, iżda kienu ordnaw ma nafx kemm-il metru pizza mingħand ħanut u kellhom iġibuha fil-post tal-ħanut stess. Qaltli li minħabba li konna ser inkunu ħafna ma setgħet issib xejn xi ssajjar u li jogħġob lil kulħadd, għax min ma jħobbx ħaġa u min ma jħobbx oħra u kieku kellha toqgħod issajjar borma differtenti għal kulħadd lanqas ħanut borom ma kien iserviha. Allura għażlet li sservi l-pizza għax din kulħadd iħobbha. U tabilħaqq li kulħadd iħobbha l-pizza għax minn xi tnax-il metru ma ħallejniex ċentimetru! Qiegħed insemmi l-metri tal-pizza għaliex Napli ssib ħwienet li jbiegħu pizza twila bejn wieħed u ieħor metru.

Ħobż ċatt

Ftira Maltija

Il-ħobż huwa wieħed mill-ikliet l-aktar antiki u l-istoriċi jaħsbu li kien diġà jittiekel fiż-żmien Neolitiku, forsi bejn 11 jew 12-il elf sena ilu. Mal-medda taż-żmien dan il-prodott beda jkun miżjud diversi ingredjenti biex jieħu togħmiet differenti. Xi arkeoloġiċi Taljani u Franċiżi sabu ġewwa l-gżira ta’ Sardegna, tip ta’ ħobż moħmi li għandu madwar 3,000 sena. Skont dawn l-istudjużi dan il-poplu kien diġà juża l-ħmira.

Il-Griegi tal-qedem kienu jsajru tip ta’ ħobż ċatt li mbagħad kienu jżidu fuqu tewm u basal. Jingħad ukoll li s-Sultan tal-Persja, Darju l-Kbir, li mexxa pajjiżu bejn wieħed u ieħor bejn is-snin 521 u 486 qabel Kristu, kien jaħmi ħobż ċatt li fuqu kien iżid ġobon u tamar. Il-poeta Virgilio, li għex fis-seklu ta’ qabel Kristu, ukoll isemmi l-ħobż li kien jittiekel ma’ ikel ieħor fil-poema tiegħu l-Eneide.

Dan it-tip ta’ ħobż ċatt insibuh spiss fil-Mediterran. Biżżejjed niftakru fil-ftira Maltija, li minkejja ssir mill-istess għaġina tal-ħobża Maltija, għandha togħma differenti ħafna. Forsi ftit huma dawk li ġielu daqu ftira midluka bil-butir hekk kif tkun għadha kif ħarġet mill-forn! Lanqas timmaġina xi tjubija fiha din l-ikla sempliċi. L-Italja għandhom il-focaccia li hija simili għall-pizza iżda mhux bit-tadam u l-ingredjenti l-oħra. Din ilha popolari f’ dik l-art sa minn żmien l-Etruski, bejn 700 u 250 sena qabel Kristu. Fin-naħa ta’ Bologna hemm id-drawwa tal-piadina, biċċa għaġina tal-ħobż moqlija fiż-żejt taż-żebbuġa u kif tkun għadha sħuna tinfetaħ b’ sikkina u tintela bil-mortadella.  Niggarantilkom li hija xi ħaġa tabilħaqq tajba. Fil-Katalunja u fi nħawi oħrajn ta’ Spanja, insibu l-coca li tixbaħ ħafna l-pizza. Dan it-tip ta’ ikel jista’ wkoll ikun forma ta’ ħelu, jiddependi mill-mili li wieħed jitfa’ fuq l-għaġina. Fil-Greċja u anke fit-Turkija huwa popolari l-ħobż ċatt li jissejjaħ pita. Dan jinfetaħ u jimtela b’ ingredjenti differenti skont il-gosti ta’ dak li jkun.

F’ xi partijiet oħra tad-dinja wkoll insibu xi ħaġa simili. Fl-Indja u fil-pajjiżi qrib bħal Pakistan, insibu l-paratha, ħobż ħafif li wkoll jista’ jintela skont ix-xewqa ta’ min ser jieklu. Naqsmu d-dinja mmorru l-Finlandja fejn għandhom ir-rieska, ħobż ċatt magħmul mix-xgħir u l-patata

Il-belt tal-pizza

Minkejja li l-pizza ssibha madwar id-dinja kollha u varjanti tagħha wieħed jista’ jsib ukoll, bħalma għidna diġà, iżda l-belt magħrufa mad-dinja kollha għal dan l-ikel hija Napli. Jingħad li l-ewwel darba li żdiedet iz-zalza tat-tadam fuq l-għaġina tal-ħobż kien madwar nofs is-seklu XVI fir-renju ta’ Napli. Dan jemmnuh in-Naplitani kollha u jiftaħru bih ukoll.

Ir-Reġina Margerita ta' Savoia

Il-pizza għamlet ukoll suċċess mal-familja rjali Taljana. Tant hu hekk li fl-1889 il-pizzar Rafel Esposito iddedika tip ta’ pizza ġdida għar-Reġina Margerita ta’ Savoia. Dan il-pizzar poġġa fuq l-għaġina tadam, mozzarella u weraq tal-ħabaq, - aħmar, abjar u aħdar sewwasew l-ilwien tal-bandiera Taljana. Minn hemm twieldet il-pizza Margerita! Dana ma jfissirx li qabel ma kinitx issir din it-tip ta’ pizza imma ma kienx jisimha hekk.  

Ehh bilħaqq! Jekk tkunu Napli u tordnaw pizza marinara, tistennewhiex bil-gambli u l-frott tal-baħar bħalma aħna mdorrijin biha hawn Malta. Għan-Naplitan marinara tfisser sempliċi, ħobż u zalza tat-tadam biss. Qed ngħidilkom mill-esperjenza! Jekk trid marinara, f’ Napli itlob Frutti di Mare!

Fil-bidu tas-seklu XX bdew jiftħu bosta pizzeriji ġewwa Napli. Xi wħud minnhom għadhom miftuħin sal-ġurnata tal-lum u jiftaħru li huma l-originali. Is-sigriet tal-pizza Naplitana ma nafx x’inhu għax kull pizzar isibu u ma jgħidu lil ħadd. Naf biss li hemm sigriet li jafu kulħadd: il-pizza ma ddumx aktar minn tliet minuti fil-forn u dan jagħmel il-pizza Naplitana dik li hi.

Fr Reno Muscat