Id-deżert Saħara

 

Min jaf kemm-il darba smajna l-isem tad-deżert Saħara li jinsab mhux wisq bogħod minn artna. Min jaf kemm immaġinajna xeni ġewwa moħħna ta’ kif jista’ jkun dan il-post li ġieli ltqajna’ miegħu fil-kotba tal-iskola, l-aktar tal-ġeografija. Dan id-deżert enormi hemm ħafna x’wieħed jgħid fuqu u aktar ma tfittex aktar tinduna kemm ma nafu xejn dwaru.

 Qabel xejn

Tajjeb l-ewwel ħaġa naraw minn fejn ġej l-isem ta’ dan id-deżert. Nimmaġina li bħali hawn min kien jaħseb li l-kelma “Saħara” għandha x’taqsam mas-sħarijiet, mal-magħmul u mal-maġija. Meta kont għadni żgħir hekk kont naħseb. Imma l-isem ġej mill-kelma Għarbija ṣaḥrā li tfisser medda ta’ art deżert. Il-plural ta’ ṣaḥrāʾ  tiġi ṣaḥārā. Minn hawn ġej l-isem li d-dinja kollha ssejjaħ lil dan id-deżert. Għal bosta Għarab dan id-deżert jissejjaħ ukoll Al-Kubra, li tfisser “il-kbir”, ovvjament jindika lid-deżert il-kbir. Dan huwa l-isem tad-deżert sħiħ iżda tajjeb inkunu nafu li xi partijiet minnu għandhom isem għalihom bħal ngħidu aħna ir-reġjun ta’ Tanezrouft  fil-Lbiċ tal-Alġerija u r-reġjun ta’ Ténéré li nsibu fiċ-ċentru tan-Niger.  Tajjeb ukoll ngħidu li dan id-deżert jinfirex f’bosta pajjiżi. Jibda mill-Marokk għall-Alġerija, it-Tuneżija, il-Libja u l-Eġittu, stati li jiffurmaw ix-xatt Afrikan tal-Mediterran. Minn dawn il-pajjiżi jestendi  ’l isfel u jidħol fil-Mawritanja, il-Mali, in-Niġer, iċ-Chad, l-Eritrea u s-Sudan. Parti minn dan id-deżert, li tinsab fil-Punent bejn il-Marokk u l-Mawritanja, toħloq xi ftit problemi għax iż-żewġ pajjiżi jgħidu li tagħmel mat-territorju tagħhom.

 Sa issa għidt biss li dan id-deżert huwa enormi jew li huwa kbir, imma ma semmejtx daqsijiet. Id-daqs ta’ dan id-deżert huwa ftit aktar minn disa’ miljun kilometru kwadru. Kien hemm żmien fejn kien akbar u kien hemm żmien meta kien iżgħar għax in-natura tagħmel xogħolha mal-medda tas-snin.

 

Ħajja jew le?

Forsi jkun hawn min jaħseb li f’dan id-deżert ma teżistix ħajja, imma minkejja l-klima sħuna li hemm fih, xorta waħda hemm bosta ħajjiet. Jeżistu aktar minn elfejn speċi ta’ pjanta differenti fih kif ukoll għadd ta’ siġar li jifilħu l-ħajja iebsa ta’ dan il-post. Waħda mill-aktar siġra komuni hija s-siġra tal-palm li tipproduċi t-tamar. Kont naħseb li jeżisti tip wieħed ta’ tamar imma kont żbaljat. Meta żort suq tat-tamar intbaħt li hemm għexieren ta’ kwalitajiet ta’ tamar differenti, jiddependi mit-tip ta’ palma li jikber fiha. Fid-deżert insibu siġat tal-palm differenti.

 Bħala annimali żgur li meta nsemmu d-deżert jiġi f’moħħna l-ġemel, imma dan huwa wieħed biss mill-bosta annimali li kapaċi jgħixu f’dan l-ambjent. Mogħoż u nagħaġ tad-deżert huma abbundanti, iċ-ċriev ukoll huma annimali li nsibu f’għadd kbir. Imbagħad hemm il-klieb tad-deżert jew xakalli kif ukoll il-volpi tad-deżert. Darba kelli l-opportunità nżomm volpi minn dawn f’idejja. Bqajt miblugħ bil-fatt kemm il-pil tiegħu hu artab. Tmellsu u tistħajlek qed tmiss xi biċċa satin fina. Tiskanta n-natura x’kapaċi tagħmel! F’xi partijiet insibu annimali perikolużi bħal sriep u kukkudrilli u ftit speċi ta’ felini, ir-razza li tinkludi l-iljuni, t-tigri u annimali simili. F’xi nħawi hija xena komuni tara familji ta’ xadini. Jeżistu wkoll bosta annimali oħra żgħar bħal ġrieden u famuż ħafna huwa l-iskorpjun tad-deżert li l-qawwa tal-valenu tiegħu tista’ toqtol bniedem.  Dawn huma biss ftit mill-annimali li nsibu. Bħala tjur insibu ħafna fosthom il-kokka u l-ajkla.

Nafu li bla ilma l-ebda ħajja ma tista’ tkompli miexja ’l quddiem. U hawn dlonk tiġi l-mistoqsija kif jgħixu dawn il-ħajjiet kollha? Id-Deżert Saħara minkejja li huwa xott fih ukoll xi xmajjar li matul ix-xhur niexfa jixxuttaw għal kollox iżda meta jkunu xhur ta’ xita dawn jerġgħu jieħdu l-ħajja u l-ilma tagħhom jerġa’ jibda jgelgel fihom. Hemm żewġ xmajjar biss li ma jinxfux, in-Nil u n-Niger. Biss hemm bosta riservi u għadajjar imxerdin mad-deżert li jiggarantixxu l-ħajja f’dan il-post.

L-awtur b'volpi tad-deżert f'idejh

.

 

Abitanti  

Minkejja li huma ftit, hemm xi popli wkoll li jappartjenu propju għad-deżert. Dawn għadhom jgħixu b’mod primittiv u jimxu minn post għal ieħor skont il-ħtiġijiet tagħhom u skont x’ikun l-istaġun. Hemm madwar żewġ miljuni u nofs minn dawn il-bedwini. Kif wieħed jista’ jaħseb, il-ħajja ta’ dawn in-nies xejn ma hija waħda faċli u għalhekk illum bosta minnhom qed iħallu l-ħajja li għexu l-antenati tagħhom għal eluf ta’ snin u jfittxu xi dar f’xi belt jew raħal. Xi gvernijiet qed jgħinu lil dawn in-nies biex din il-ħajja kemm jista’ jkun titnaqqsilha it-tbatija u fl-istess waqt ma tintemmx.

 Id-Deżert Saħara huwa post meraviljuż. Lejl taħt il-kwiekeb, qrib xi ħuġġieġa, għad-daqq tat-tnabar u l-kant tradizzjonali hija avventura li tibqa’ tiftakar ħajtek kollha, għax minkejja d-differenzi kollha li dan il-post għandu mill-kumplament tad-dinja, hemm ħajja sabiha. Tajjeb jekk wieħed ikujn avventuruż jgħaddi almenu lejl wieħed biss f’dan id-deżert tal-meravilji.

 

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 12 ta' Settembru 2020