Biża’ u rispett

 Spiss inkun qed nitkellem ma’ xi ħadd u l-kliem jaqa’ dwar kemm kien jeżisti rispett qabel, meta konna għadna tfal. Il-biża’ u r-rispett huma żewġ sentimeti umani li minkejja li huma distinti minn xulxin, nistgħu ngħidu li jimxu id f’id. Ir-rispett jista’ jitqies ukoll bħala biża’ reverenzjali, jiġifieri wieħed ikun jibża’ joffendi lil xi ħadd għax ikun jirrispettah.

Fi ċkunitna

Malta tal-imgħoddi kienet art differenti għal kollox minn dik li naraw illum u l-istess ħaġa nistgħu ngħidu għall-ħajja li konna ngħixu. Dawk ta’ mpari jgħidu li kellna r-rispett u li llum dan issibu biss fid-dizzjunarju. Kien hawn rispett lejn l-awtorità, lejn kull tip ta’ awtorità, dik ċivili, governattiva u ekkleżjali. Sa minn ċkunitna konna nibżgħu mill-għalliema tagħna. Ngħid nibżgħu mhux fis-sens li nitwerwru, imma konna nirrispettawhom, kien ikollna dik li fi żmienna konna nsejħu “suddizzjoni” jew qima. Il-ġenituri tagħna kienu jimxu id f’id mal-għalliema tagħna għax kienu jemmnu li huma edukaturi tagħna daqshom. Jekk konna mmorru d-dar u ngħidu lill-ġenituri li l-għalliem kien tana xi kastig, it-tweġiba dlonk kienet tkun li bilfors li kien ħaqqna ladarba konna ħadna kastig, jekk mhux ukoll kienu jkunu jridu jkunu jafu x’għamilna u għandu mnejn il-kastiġ kien isir doppju għax ma’ dak tal-għalliem kien jiżdied ieħor tal-ġenituri. Allura l-biża’ għallmittna nirrispettaw. Konna naraw lill-għalliema bħala awtorità. Illum storja oħra, jekk għalliem jissogra jgħajjat ma’ student malajr jinbet każ ta’ abbuż. Fi żmien li konna mmorru l-iskola aħna, li għalliem jagħti daqqa ta’ riga fuq id student imqareb kienet ħaġa normali u aċċettata, illum lanqas ħarsa kerha ma jabbuża jagħti l-għalliem għax ma jridx wisq biex jara lil xi ħadd mill-ġenituri jew il-kustodji ta’ dak it-tifel jew tifla li jiġu l-iskola għas-sodisfazzjon. Personalment dan narah nuqqas ta’ rispett u nuqqas ta’ biża’ reverenzjali. U dan kollu għandu effett negattiv fuq il-kumplament tal-ħajja tal-istudent għax minn ċkunitu jibda jaħseb li għandu d-drittijiet kollha imma ma għandu l-ebda dmir. 

Pulizija

Ma rridx ngħid li kienet ħaġa tajba li meta konna tfal kienu jbeżżgħuna bil-pulizija. Kienet komuni mmens tisma’ lil min jgħid lil uliedu li jekk ma joqgħodux kwieti kien ser joħodhom għand il-pulizija. Biss aħna trabbejna nibżgħu mill-pulizija u kemm jista’ jkun ma konniex inkunu irridu li jkollna x’naqsmu magħhom. Dan kollu rabba fina sens ta’ rispett aktar milli biża’. Ngħiduha kif inhi, qabel kien hawn ħafna aktar rispett lejn l-uniformi, mhux mit-tfal biss imma mill-Maltin kollha. Illum il-Korp tal-Pulizija ta lilu nnifsu xeħta differenti, dik li bl-Ingliż insejħulha “image”, anke għall-fatt li llum l-uniformi tagħhom saret aktar qisha tack suit, għall-fatt li tara pulizija bid-daqna, mhux twal wisq bħalma kienu jkunu fi ċkuniti u tara wkoll pulizija bit-tġinġija. Mhux għax jiena kontra l-uniformi prattika li jilbsu l-pulizija llum, lanqas jien kontra pulizija qasir jew li jkollu d-daqna, sakemm tkun miżmuma pulita jew għandi xi ħaġa kontra nies li għandhom it-tpinġija, imma nħoss li aktar ma l-pulizija pprova ersaq lejn iċ-ċittadin, aktar iċ-ċittadin tilef mir-rispett li darba kellu lejn il-pulizija. Forsi għandi żball, dan huwa biss ħsieb tiegħi.

Saċerdot

Naqas bil-bosta wkoll ir-rispett lejn is-saċerdot u lejn dak kollu li għandu x’jaqsam mal-Knisja. Sa ftit aktar minn nofs seklu ilu saċerdot kien rispettat minn kulħadd, sewwasew kif kienu rispettati t-tabib, in-nutar, -l--avukat u ċerti persuni prominenti oħra fil-belt jew raħal. Għandu mnejn li r-rispett naqas nimħabba żbalji li wettqu xi membri tal-kleru, imma meta tqis li llum ftit li xejn baqa’ rispett lejn kull tip ta’ awtorità nasal biex ngħid li mhux il-każ li l-qima li darba kien igawdi l-miniseru ta’ Alla f’Malta għosfrot minabba nuqqasijiet ta’ xi wħud. Forsi l-istess bħall-każ tal-pulizija u l-uniformi? Darba lil wieħed Monsinjur qalulu li pulizija mill-uniformi jintgħaraf li huwa pulizija. Kliem li trid tiżnu u tifhmu. Dan il-monsinjur malajr wieġeb li hu mhux pulizija. Jekk l-ewwel kliem fih x’togħmod, it-tweġiba tal-mons fiha x’togħmod ukoll. Bħalma jgħid it-Taljan, l abiro non fa il monaco – l-ilbies ma jagħmilx il-patri . . . . imma għandu mnejn jgħin. Tassew li hija l-imġieba li twassal biex bniedem ikun irrispettat.

Illum ktibt ftit fuq ir-rispett u l-biża’. Ma għandhiex tkun il-biża’ li twassal għar-rispett imma għandu jkun ir-rispett li jwassal għall-biża’ reverenzjali, biża li noffendi lil xi ħadd li ma jixraqlux ikun offiż. Hu x’inhu, il-verità hija waħda, li llum naqas ir-rispett u naqset il-biża’ minn kullimkien

Fr Reno Muscat

Spiss inkun qed nitkellem ma’ xi ħadd u l-kliem jaqa’ dwar kemm kien jeżisti rispett qabel, meta konna għadna tfal. Il-biża’ u r-rispett huma żewġ sentimeti umani li minkejja li huma distinti minn xulxin, nistgħu ngħidu li jimxu id f’id. Ir-rispett jista’ jitqies ukoll bħala biża’ reverenzjali, jiġifieri wieħed ikun jibża’ joffendi lil xi ħadd għax ikun jirrispettah.

Fi ċkunitna

Malta tal-imgħoddi kienet art differenti għal kollox minn dik li naraw illum u l-istess ħaġa nistgħu ngħidu għall-ħajja li konna ngħixu. Dawk ta’ mpari jgħidu li kellna r-rispett u li llum dan issibu biss fid-dizzjunarju. Kien hawn rispett lejn l-awtorità, lejn kull tip ta’ awtorità, dik ċivili, governattiva u ekkleżjali. Sa minn ċkunitna konna nibżgħu mill-għalliema tagħna. Ngħid nibżgħu mhux fis-sens li nitwerwru, imma konna nirrispettawhom, kien ikollna dik li fi żmienna konna nsejħu “suddizzjoni” jew qima. Il-ġenituri tagħna kienu jimxu id f’id mal-għalliema tagħna għax kienu jemmnu li huma edukaturi tagħna daqshom. Jekk konna mmorru d-dar u ngħidu lill-ġenituri li l-għalliem kien tana xi kastig, it-tweġiba dlonk kienet tkun li bilfors li kien ħaqqna ladarba konna ħadna kastig, jekk mhux ukoll kienu jkunu jridu jkunu jafu x’għamilna u għandu mnejn il-kastiġ kien isir doppju għax ma’ dak tal-għalliem kien jiżdied ieħor tal-ġenituri. Allura l-biża’ għallmittna nirrispettaw. Konna naraw lill-għalliema bħala awtorità. Illum storja oħra, jekk għalliem jissogra jgħajjat ma’ student malajr jinbet każ ta’ abbuż. Fi żmien li konna mmorru l-iskola aħna, li għalliem jagħti daqqa ta’ riga fuq id student imqareb kienet ħaġa normali u aċċettata, illum lanqas ħarsa kerha ma jabbuża jagħti l-għalliem għax ma jridx wisq biex jara lil xi ħadd mill-ġenituri jew il-kustodji ta’ dak it-tifel jew tifla li jiġu l-iskola għas-sodisfazzjon. Personalment dan narah nuqqas ta’ rispett u nuqqas ta’ biża’ reverenzjali. U dan kollu għandu effett negattiv fuq il-kumplament tal-ħajja tal-istudent għax minn ċkunitu jibda jaħseb li għandu d-drittijiet kollha imma ma għandu l-ebda dmir.

Pulizija

Ma rridx ngħid li kienet ħaġa tajba li meta konna tfal kienu jbeżżgħuna bil-pulizija. Kienet komuni mmens tisma’ lil min jgħid lil uliedu li jekk ma joqgħodux kwieti kien ser joħodhom għand il-pulizija. Biss aħna trabbejna nibżgħu mill-pulizija u kemm jista’ jkun ma konniex inkunu irridu li jkollna x’naqsmu magħhom. Dan kollu rabba fina sens ta’ rispett aktar milli biża’. Ngħiduha kif inhi, qabel kien hawn ħafna aktar rispett lejn l-uniformi, mhux mit-tfal biss imma mill-Maltin kollha. Illum il-Korp tal-Pulizija ta lilu nnifsu xeħta differenti, dik li bl-Ingliż insejħulha “image”, anke għall-fatt li llum l-uniformi tagħhom saret aktar qisha tack suit, għall-fatt li tara pulizija bid-daqna, mhux twal wisq bħalma kienu jkunu fi ċkuniti u tara wkoll pulizija bit-tġinġija. Mhux għax jiena kontra l-uniformi prattika li jilbsu l-pulizija llum, lanqas jien kontra pulizija qasir jew li jkollu d-daqna, sakemm tkun miżmuma pulita jew għandi xi ħaġa kontra nies li għandhom it-tpinġija, imma nħoss li aktar ma l-pulizija pprova ersaq lejn iċ-ċittadin, aktar iċ-ċittadin tilef mir-rispett li darba kellu lejn il-pulizija. Forsi għandi żball, dan huwa biss ħsieb tiegħi.

Saċerdot

Naqas bil-bosta wkoll ir-rispett lejn is-saċerdot u lejn dak kollu li għandu x’jaqsam mal-Knisja. Sa ftit aktar minn nofs seklu ilu saċerdot kien rispettat minn kulħadd, sewwasew kif kienu rispettati t-tabib, in-nutar, -l--avukat u ċerti persuni prominenti oħra fil-belt jew raħal. Għandu mnejn li r-rispett naqas nimħabba żbalji li wettqu xi membri tal-kleru, imma meta tqis li llum ftit li xejn baqa’ rispett lejn kull tip ta’ awtorità nasal biex ngħid li mhux il-każ li l-qima li darba kien igawdi l-miniseru ta’ Alla f’Malta għosfrot minabba nuqqasijiet ta’ xi wħud. Forsi l-istess bħall-każ tal-pulizija u l-uniformi? Darba lil wieħed Monsinjur qalulu li pulizija mill-uniformi jintgħaraf li huwa pulizija. Kliem li trid tiżnu u tifhmu. Dan il-monsinjur malajr wieġeb li hu mhux pulizija. Jekk l-ewwel kliem fih x’togħmod, it-tweġiba tal-mons fiha x’togħmod ukoll. Bħalma jgħid it-Taljan, l abiro non fa il monaco – l-ilbies ma jagħmilx il-patri . . . . imma għandu mnejn jgħin. Tassew li hija l-imġieba li twassal biex bniedem ikun irrispettat.

Illum ktibt ftit fuq ir-rispett u l-biża’. Ma għandhiex tkun il-biża’ li twassal għar-rispett imma għandu jkun ir-rispett li jwassal għall-biża’ reverenzjali, biża li noffendi lil xi ħadd li ma jixraqlux ikun offiż. Hu x’inhu, il-verità hija waħda, li llum naqas ir-rispett u naqset il-biża’ minn kullimkien

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f'In-Nazzjon - 9 ta' Marzu 2024