Xitwa bla ilma

Spiċċat ix-xitwa u bdejna naqdfu sewwa fl-istaġun tar-rebbiegħa. Smajna ma nafx kemm-il darba matul l-istaġun li għadda, dwar in-nuqqas ta’ xita. Tlabna għaliha, niżlet ftit, imma ma nistgħux ngħidu li kellna xi xitwa qalila anzi kien hemm jiem fiha li kienu aktar jixbħu xi jum ta’ April milli ta’ Jannar jew Frar.  Li nafu żgur hu li n-nuqqas ta’ xita li kellna matul ix-xhur xitwin sejjer iħallu l-effett tiegħu fuqna fix-xhur li ġejjin.

Ilma

l-ilma huwa l-aktar likwidu komuni li nsibu fid-dinja. L-ilma pur la fih riħa, la togħma u lanqas kulur. L-ilma jsir silġ fi grad zero Celcius u jsir fwar f’ mitt grad Celcius. Ftit inqas minn tliet kwarti tad-dinja hija miksija bih, madanakollu f’ bosta partijiet tad-dinja, l-ilma tajjeb għax-xorb huwa skars għaliex 3% biss minn dan l-ilma kollu huwa ħelu. Skont stħarriġ tal-Ġnus Magħquda, sas-sena 2025 madwar nofs il-popolazzjoni tad-dinja mhux ser ikollha biżżejjed ilma tajjeb għax-xorb. 

Minħabba l-importanza tal-ilma għall-bniedem u għall-annimal, il-bnedmin dejjem fittxew li jibnu djarhom qrib l-ilma ġieri. Kull ċiviltà twiledet qrib xi xmara. Il-Mesopotamja kienet bejn żewġ xmajjar famużi, it-Tigris u l-Ewfratre. L-Eġizzjani ta’ żmien il-Faragħun kienu jiddependu mill-ilma tax-xmara Nil. Ruma bħala kapitali tal-imperu kellha t-Tevere tagħtiha l-ilma. Bosta bliet oħrajn bħal Rotterdan, Londra, Pariġi, New York u kull belt importanti oħra għandhom tal-inqas xmara waħda għaddejja minnhom.

L-annimali, fosthom aħna l-bnedmin kif ukoll il-pjanti ma jistgħux jgħixu bla ilma u parti kbira mill-ġisem tagħhom huwa magħmul mill-ilma. Pereżempju l-ġisem tal-bniedem fih bejn sittin u sebgħin fil-mija ilma.  L-ilma huwa l-bażi ta’ kull tip ta’ xorb li nixorbu, sew jekk ikun meraq tal-frott, ħalib jew xorb ieħor, sew alkoħoliku jew le.

Il-qawwa tal-ilma

Ġieli nisimgħu b’ maltempati qawwija li jagħmlu ħsara u anke jaħsdu l-ħajja ta’ xi wħud. Pajjiżna mhux eċċezzjoni. L-ewwel maltempata kbira li niftakar jiena seħħet fil-25 ta’ Ottubru, 1979. Dakinhar kont għadni student u biex wasalt mill-iskola ġewwa r-Rabat sad-dar f’ Ħal Qormi konna iltqajna ma’ elf ostaklu. Ġebel fin-nofs tat-triq, ilmijiet iġorru karozzi, siġar maqlugħin u ma nafx xiex iżjed. Dik il-maltempata kienet temmet traġikament il-ħajja ta’ erba’ min-nies. Tant kienet kbira dik it-tempesta li triq ġewwa Ħal Qormi issemmiet għaliha u hekk għadha sal-lum: Triq l-Għarar 1979. Kienet esperjenza tal-biża’!

Il-bniedem huwa s-sid tad-dinja u għalhekk jaf juża l-elementi kollha, anke l-ilma. Qed ngħid element iżda fis-sewwa, l-ilma huwa molekola magħmula mill-idroġenu u l-ossiġnu, u mhux element! Mill-qawwa tal-ilma l-bniedem jista’ jiġġenera l-kurrent. Rota kbira li ddur bil-qawwa tal-ilma li jkun nieżel bis-saħħa minn xi xmara. Illum din it-tip ta’ enerġija ftit li xejn għadna narawha. Ovvajment Malta qatt ma rajnieha għaliex la xmajjar ma għandna u wisq u wisq inqas ilma li jiġri bis-saħħa.

Fil-biedja

Matul ix-xhur tax-xitwa, waqt il-quddies, fit-talb tal-fidili, kont inżid talba għax-xita. Darba waħda mara daħlet fis-sagristija ssaqsini jekk għandix l-għelieqi. Weġibtha fin-negattiv. Ma nafx għalfejn ħasbet li għandi xi ftit raba’. Ma tlabtx għalija biss imma tlabt għaliex naf li l-ilma tax-xita f’ pajjiżna huwa neċessarju daqs ma nafx xiex.  Xi gabillotti kellmuni b’ mod differenti u qsamt magħhom il-preokkupazzjoni tagħhom dwar in-nuqqas ta’ ilma u l-prodott skars li sejrin jagħtu l-uċuħ din is-sena. Qaluli li anke s-siġar, l-aktar dawk taċ-ċitru, sejrin ibatu ħafna għaliex meta suppost kienu reqdin, bdew iwarrdu. Jien ma nifhimx fl-argikoltura, imma nara b’ għajnejja li l-prodotti agrarji din is-sena baqgħu lura.

Mhux fil-biedja biss

Forsi naħsbu li n-nuqqas ta’ xita taffettwa biss il-qasam tal-biedja, imma mhux hekk. Wieħed li għandu ħanut taż-żraben qalli li din ix-xitwa keinet waħda ħażina fejn jidħol bejgħ għaliex in-nies kważi kważi baqgħet tilbes żraben tas-sajf. Ħadd ma xtara żraben ġodda għaliex dawk tas-sena l-oħra ma nfetħux bl-ilma! Persuna oħra li tbiegħ il-ħwejjeġ ukoll ilmentat min-nuqqas ta’ bejgħ ta’ ħwejjeġ xitwin. Din ix-xitwa kienet waħda ħafifa u kulħadd inqeda bil-gkieket tas-snin l-oħra bla ma ħass il-ħtieġa li jixtri oħrajn. Għax fil-verità ftit li xejn ilbisna ħwejjeġ tqal dix-xitwa. Dan in-nuqqas ta’ xita kollu ssarraf  f’ nuqqas ta’ bejgħ, nuqqas ta’ kummerċ. Meta qagħadt naħseb ftit intbaħt kemm ix-xita mhux biss għall-biedja hija neċessarja imma ddawar ir-rota ta’ bosta setturi oħrajn.

Tiskanata kif l-ilma huwa daqstant importanti f’ kull qasam. Taqtira taqtira li jispiċċaw f’ nixxiegħa li tingħaqad ma’ nixxiegħat oħrajn ujiffurmaw xmara. L-ilma li tant drajna insibuh kullimkien bla tbatija ta’ xejn li trid tkun xi xitwa bla ilma bħal din li għadna kif kellna biex nieqfu naħsbu ftit dwar kemm hu prezzjuż.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher f' In-Nazzjon, 2 ta' April 2016