Ikona ta’ San Ġorġ fil-Kremlin

Meta nsemmu l-ikoni nkunu qed nirreferu għal dawk l-opri tal-arti reliġjużi li huma aktar komuni fil-knejjes Ortodossi milli dawk tagħna. Il-kelma “Ikona” ġejja  mill-Grieg  “eikōn” li tfisser xbieha.  L-aktar xbihat komuni fl-ikoni huma dawk ta’ Kristu, il-Madonna, l-Anġli u qaddisin Orjentali tal-ewwel żminijiet tal-Knisja. Ikona ma jkolliex firma tal-pittur, anzi dak li joħloq l-ikona lanqas jissejjaħ pittur imma awtur għax il-kelma sewwa ta’ xogħol dawn l-ikoni ma hijiex jitpittru imma jinkitbu għaliex kull ikona hija maħsuba biex twassal messaġġ jew storja daqslikieku hija storja miktuba fuq folja. Allura għalhekk l-ikona jingħad li hija miktuba minn awtur. L-ikoni jkunu miktubin fuq twavel tal-injam li jsirilhom proċess biex jiġu lixxi biżżejjed biex ikunu jistgħu jilqgħu fuqhom ix-xbieha.  Qabel ma dawn l-ikoni bdew jinkitbu fuq l-injam, kien hemm id-drawwa li jsiru direttament mal-ħajt. Ħaġa interessanti oħra dwar l-ikoni hija li dawn qatt ma jkunu ffirmati għax l-awturi tagħhom huma biss messaġġiera. Huma jwasslu biss dak li jridu jgħaddu dawk il-qaddisin li jidhru fl-ikona.

Kif diġà għidna, fost l-aktar qaddisin popolari li naraw fl-ikoni hemm qaddisin tal-ewwel żminijiet tal-Knisja u għalhekk fuq quddiem insibu lil San Ġorġ Martri. Ix-xbieha ta’ dan il-qaddis mhux dejjem narawha l-istess qagħda u mhux dejjem naraw dik il-figura tant popolari mad-dinja kollha; il-qaddis riekeb iż-żiemel waqt li jissielet mad-dragun u l-prinċipessa fil-ġenb. F’waħda mill-eqdem ikoni ta’ San Ġorġ li għadna nistgħu naraw,  ma narawx lil San Ġorġ fil-ġlieda mad-dragun. Qiegħed nirreferi għall-ikona li nsibu fil-Katidral Ortodoss tal-Assunta li hemm ġewwa l-Kremlin f’Moska ir-Russja.

Il-qaddis gwerrier jidher minn qaddu ’l fuq f’din l-ikona li nkitbet għall-ħabta tas-sena 1170. Huwa jidher liebes ilbies aħmar u f’idu tal-lemin qed iżomm lanza filwaqt li taħt għabtu tax-xellug tidher biċċa mix-xabla. Minn fuq spalltu tal-lemin tidher nieżla l-korazza ta’ suldat iżda l-ilbies fuq ix-xellug ma huwiex militari. Dan huwa l-mod li juri li dan huwa suldat (il-korazza) u qaddis (il-kumplament tal-ilbies) . Wiċċ il-qaddis donnu jarmi d-dija, xhieda taż-żgħożija u tal-qawwa tiegħu, wiċċ imdawwar b’ras xagħar kannella nnukklat. L-isfond tal-figura huwa dehbi filwaqt li ’l barra minn dan l-isfond, mill-istess ikona, tidher burdura skura. Aktarx li din l-ikona kienet ordnata minn xi prinċep. Il-fatt li l-qaddis jidher b’xabla jagħti lill-istudjużi x’jifhmu li min ordna l-ikona kien ta’ demm sovran għaliex ix-xabla fl-ikonografija hemm min jassoċjaha mad-dinjità ta’ prinċep. Il-qies ta’ din l-ikona huwa kbir ħafna. Fil-fatt hija għolja metru u 74 ċentimetru (bejn wieħed u ieħor l-għoli ta’ bniedem) u l-wisa’ tagħha huwa ta’ metru u 22 ċentimetru. Il-qies tal-ikona wkoll jindika li din kienet ordnata minn xi ħadd ta’ dinjità għaliex ikoni ta’ dak id-daqs ma nsibux wisq fid-dinja.

Illum din l-ikona hija waħda mill-attrazzjonijiet prinċipali li nsibu fil-katidral tal-Assunta ġewwa l-Kremlin. Tajjeb ngħidu xi ħaġa dwar dan il-katidral biex nifhmu sewwa l-importanza tal-post li fih hemm din l-ikona tal-qaddis Ġorġi.

Aktarx li l-art fejn hemm illum dan il-katidral kienet tintuża għad-dfin. Fil-post Kien hemm knisja tal-injam li nbidlet ma’ waħda tal-ġebel madwar is-sena 1326. Kien il-Metropolita Pietru li ħeġġeġ lid-Duka Ivan I biex jibdni katidral iddedikat lir-raqda ta’ Marija. Fl-1472 beda jinbena katidral ieħor imma waqt il-bini, fl-1474, ċediet il-koppla u ġġarraf kollox mingħajr ma kien għadu lest.

Il-bini tal-katidral tal-Assunta li nsibu llum sar bejn is-snin 1475 u 1479 fuq xewqa tad-Duka Ivan III ta’ Moska. Id-disinn tiegħu sar mill-arkitett Taljan Aristotile Fioravanti.  Dan l-arkitett kien minn Bologna u għadna nistgħu naraw xogħol tiegħu f’din il-belt, iżda għandu għadd ta’ binjiet ukoll barra l-Italja, fosthom dan il-katidral li qed insemmu u bini ieħor fl-Ungerija. Huwa kien mistieden mid-Duka Ivan III biex imur Moska u jippjanta dan il-katidral. Hemm storja li tgħid li meta dan l-arkitett ried jerġa’ lura lejn pajjiżu, id-Duka Russu ma riedux għax riedu jagħmillu xi xogħol ieħor u għalhekk tefgħu fil-ħabs fejn baqa’ sa mewtu. Ma nafux kemm din l-istorja hija minnha imma turina l-kobor ta’ dan l-arkitett.

Intant bejn l-1547 u l-1896 f’dan il-katidral kienet issir l-inkurunazzjoni tal-monarċi Russi. Hawn ukoll insibu midfunin l-isqfijiet metropoliti u l-patrijarki tal-Knisja Ortodossa Russa.  Ma rridux ninsew li dan il-katidral jinsab fil-Kremlin u allura minħabba l-qagħda tiegħu bosta drabi ġarrab ħsarat meta kien ikun hemm xi attakki fuq Moska, ħsarat li kull darba ġew irranġati. Bħal kull knisja oħa fir-Russja wara r-rivoluzzjoni tal-1917, dan ingħalaq għall-kult reliġjuż iżda nżamm biss bħala mużew. Wara l-waqa’ tal-Komuniżmu l-katidral

reġa’ għadda f’idejn il-Knisja Ortodossa Russa fl-1991.

Illum dan il-katidral jista’ jżuru dak li jkun qed iżur il-Kremlin. Fih ma għadhomx isuru funzjonjiet reliġjużi għajr fil-festi l-kbar tal-Knisja, bħall-Għid il-Kbir, il-Milied u l-Epifanija. Waħda mill-aktar attrazzjonijiet li tiġbed turisti lejn dan il-katidral hija l-ikona ta’ San Ġorġ Martri li semmejna aktar qabel.

Fr Reno Muscat

Dan l-artiklu deher fil-Programm Festa San Ġorġ Ħal Qormi 2018 maħruġ mill-Kumitat Festi Esterni